Tot Altijd

Genre: Drama | Duur: 1u59 | Release: 1 Januari 2012 | Land: België | Regie: Nic Balthazar | Cast: Koen De Graeve, Geert Van Rampelberg, Lotte Pinoy, Iwein Segers, Viviane De Muynck, An Miller, Eva Van Der Gucht

Nic Balthazar's debuutfilm Ben X kreeg - slechts gedeeltelijk terecht toch - overal ter wereld applaus. De bevestiging die de Gentse filmmaker als debutant ontving, maakt dat zijn tweede film een nog minder bescheiden productie geworden is. Tot Altijd wil een ode brengen aan het leven en een bezinning over doodgaan, maar blijft ondanks die zware thematiek steken in alledaagsheid.

MS-patiënt Mario Verstraete bracht in het begin van de jaren '00 het debat rond euthanasie op gang, met zijn gemediatiseerde eis om waardig te mogen sterven. Tot Altijd is gebaseerd op zijn leven en strijd en staat dus garant voor een diepmenselijke tragedie over ziekte en dood. Balthazar koos echter voor een frisse, optimistische invalshoek die vooral de moed en positieve houding van Verstraete wil belichten. Vriendschap  en familie zijn daarbij belangrijke neventhema's. De film slaagt er zo in een evenwicht te vinden tussen luchthartige beschouwingen over menselijke warmte en ernstige gedachten over leven en waardig doogaan.

Die combinatie zal een groot publiek voor zich weten te winnen, en dat moet ook de primaire opzet van Balthazar geweest zijn. Want net bij als veel andere Vlaamse films - Hasta la Vista!, Adem, zelfs Rundskop - sluimert onder Tot Altijd de angst voor de ernst van zijn eigen verhaal. Er moet en zal dus ook gelachen worden - met niet eens erg geslaagde grappen. Vlaanderen is nog lang niet klaar voor allesverterende drama's als pakweg Le scaphandre et le papillon, Mar Adentro of zelfs Philadelphia. Tot Altijd slaagt er daardoor niet echt in waarachtige emoties los te weken bij het publiek. Er zal wel flink gesnotterd worden, ongetwijfeld, maar laat ons dat geen criterium noemen voor goede cinema. Wanneer Verstraete in de film afscheid neemt van zijn zoontje, is dat een aangrijpend gegeven, maar in hoeverre is dat Balthazars verdienste? 

Tot Altijd doet een oprechte poging om zijn protagonist eer aan te doen, maar je hoeft niet eens zo cynisch te zijn om op een bepaald moment toch maar eens op je uurwerk te kijken en ook te moeten vaststellen dat die dood nu ook weer niet zo lang op zich hoeft te laten wachten. Ook op visueel-technisch vlak weet Balthazar ons nauwelijks te verrassen met zijn veel te brave, onopvallende filmstijl. 

In de dialogen en de uitbeelding van de menselijke verhoudingen, streeft Tot Altijd een grote naturel na. Enkele dialogen zijn best pittig. Maar de sterke cast wordt eens te meer belemmerd door zijn verkavelingsvlaams. De ca va's vliegen ons om de oren, in de vergezochte overtuiging van de makers dat het publiek gewoon zichzelf wil zien en horen. Dat laconieke, veel te prozaïsche van de gesprekken verhindert ook op dat vlak een echte beleving van de film. Als Verstraete op zijn sterfbed zijn beste vriend bedankt met een banale 'merci' wordt de teleurstellende nuchterheid van de film helemaal voelbaar. Hier had grootse cinema in gezeten. Koen De Graeve is een geweldige acteur, maar zijn onvermijdelijke Aalsterse tongval verhindert dat je ook maar één woord gelooft van zijn ontroering door bepaalde klassieke stukken. Dankzij de jonge Felix Maesschalk, werken de vader-zoon-momenten dan weer wel.

De film boet nog meer aan kracht in door een te geromantiseerd beeld te schetsen van de vriendschapsband tussen de karakters. Ondanks enkele geslaagde conversaties, waarbij de ironische opmerkingen van Iwein Segers' personage zelfs helemaal op zijn plaats zijn, komt de samenstelling van de groep te gestuurd over. Dat de fysiotherapeut van Verstraete een vriend wordt, willen we aannemen, maar dat hij prominent aanwezig is bij heel wat belangrijke momenten, is dan weer erg onwaarschijnlijk. Dat Speck en Saskia alternatief willen leven, had ook een minder verroeste auto kunnen illustreren. Dat de jarenlange afwezigheid van Lynn niet wordt toegelicht, is toch wat vreemd. 

We zoeken het wat ver natuurlijk, maar laat ons deze voorbeelden aanhalen om toch alweer te moeten vaststellen hoe onvolkomen deze film - en bij uitbreiding vele andere Vlaamse producties - toch vaak zijn. Te veel pudeur, te snel tevreden, te zeer gericht op de kassa en de oppervlakkige beleving van een makkelijk publiek. Wij blijven applaudiseren voor het enthousiasme van al die regisseurs, maar als er voor elke Rundskop tien Tot Altijds of Groenten uit Balen zijn, zal het  nog heel lang duren vooraleer het Vlaamse filmlandschap echt boeiend wordt.