Ida

Genre: Drama | Duur: 1u20 | Release: 1 Januari 2014 | Land: Denemarken, Polen | Regie: Pawel Pawlikowski | Cast: Agata Kulesza, Agata Trzebuchowska

Ida is de eerste film die regisseur Pawlikowski draaide in zijn eigen land en taal. Hoewel eerder werk van de man (Last Resort, My Summer of Love) al treffend was, creëert hij met deze bezinnende, minimalistische film pas echt een persoonlijk werk.

De jonge non Ida gaat kort voor het afleggen van haar geloftes op zoek naar haar afkomst, in het naoorlogse Polen. Het onschuldige en onwetende meisje wordt op sleeptouw genomen door haar tante, een vrouw die intussen wel weet hoe het leven de mens teleurstelt. Niettemin zijn de gruwelijke feiten waar het tweetal op stuit, en die het land in een amateuristische poging tot optimisme tracht toegedekt te houden, meer dan ontnuchterend. 

Het is Pawlikowski minder om deze feiten te doen dan om de impact ervan op zijn personages. De plot lijkt hem weinig te interesseren. De laconieke manier van vertellen, waarbij alle dramatiek ontbreekt, houdt de kijker beslist op afstand. Ida mikt niet op grote emoties maar op kleine suggesties over hoe we als mens in het leven zouden kunnen staan. De protagoniste meent in het geloof een toevluchtsoord gevonden te hebben, maar komt dit niet neer op zelfbescherming, een ontkenning van de realiteit? 

Die werkelijkheid is hard en kil en de beelden waarmee Ida verteld wordt, zijn dat ook. In macaber zwart-wit, in natuurlijk licht, in strakke cameravoeringen en rechte beeldkaders worden de personages gevangen gehouden. Pawlikwoski hanteert daarvoor een ongewoon vierkant beeldkader, waarin veel parallelle lijnen lopen. Zelfs een kruisbeeld vormt op die manier een tralie voor Ida. Het visuele symboliseert zo het dominante karakter dat het verleden van Polen vormt voor de overlevenden van de oorlog.

Niet alles wordt uitgeklaard. Het is aan Ida zelf om uit te maken hoe ze met de hele geschiedenis zal omgaan. In haar geloof zal het geluk niet zitten, zo wordt gesuggereerd. Maar ze lijkt alleszins vooruit te willen.  

The Academy zette Ida op de shortlist voor de Oscarnominaties voor Beste Buitenlandse Film. Dat is veel eer voor een film die emotioneel minder impact heeft dan het ijzersterke Deux jours, une nuit, dat de selectie niet haalde. Beide films zeggen wezenlijke dingen over de mensheid, maar dat Ida dat met een bredere, historische kijk doet, is mogelijk een verklaring.