Phantom Thread

Na amper twintig films besluit Daniel Day-Lewis op zijn 60^e helaas een streep te trekken onder zijn acteercarrière. De kieskeurige en extreem perfectionistische acteur weet uiteraard ook in zijn laatste rol grandioos te wezen en kreeg er zijn zesde Oscarnominatie voor.

In Phantom Thread speelt hij de succesvolle couturier Reynolds Woodcock, een creatief genie dat geen compromissen sluit, noch professioneel, noch privé. Zijn rigide zus Cyril is de enige die hem aankan. Wanneer de ontwerper in de jonge dienster Alma een nieuwe muze vindt, maakt hij haar het hof maar ze stuit al snel op de emotionele en fysieke barrières van een leven met Woodcock. Op haar manier besluit ze haar geliefde even rust te gunnen en zich van zijn aandacht te verzekeren.

In een naar Hitchcock’s Rebecca alluderende strijd tussen een oudere, dominante man en een naïeve jonge vrouw vindt Paul Thomas Anderson een waaier aan thema’s voor zijn achtste film, die duidelijk het meest verschilt van al zijn vorige werk. Niettemin blijft mannelijke controle als favoriete thema aanwezig, maar Phantom Thread zet er deze keer een sterke vrouwelijke protagonist tegenover. De seksestrijd tussen Reynolds en Alma vraagt van beiden energie. Reynolds weigert tijd en ruimte te maken voor een geliefde, Alma neemt die in op haar vastbesloten manier. Cyril is daarbij een niet te onderschatten bodyguard. De titel verwijst dan ook nog eens naar de onzichtbaar aanwezige moeder van Reynolds, die zijn eerste inspiratiebron was als jonge ontwerper.

Hoewel Phantom Thread op het eerste zicht een ietwat teleurstellend alledaags relaas brengt, waarbij de diverse lagen subtekst even impliciet aanwezig zijn als de geheime boodschappen die Woodcock in de voering van zijn werken naait, kijk je met een enorm genoegen naar de manier waarop het koppel een aanvaardbaar evenwicht zoekt in de relatie. Interessant is zeker dat Alma zich niet meteen prijsgeeft en haar personage alleen maar complexer wordt. De casting van de onbekende Vicky Krieps verdient applaus. De Luxemburgse actrice charmeert het publiek maar houdt een zekere mystiek achter de hand. Uiteraard is ook Day-Lewis formidabel, al verrast hij ons minder dit keer. Maar Phantom Thread is ook een reflectie over de tol die creatieve geesten betalen. Als artiest eist Reynolds Woodcock structuur, rust, focus. Is dat combineerbaar met een volwaardige relatie? Kan hij een vrouw zien als meer dan een paspop voor zijn zoveelste fabuleuze jurk? De acteur is op zijn meest genietbaar in die momenten waarop hij uit zijn proces gehaald wordt. Ook de ondergewaardeerde Lesley Manville – eveneens genomineerd voor een Oscar – is groots als de akelige protectieve zus.

Visueel en narratief gelaagd relaas over de tol van creativiteit.

Het zorgvuldig opgebouwde spanningsveld tussen werk en romantiek, tussen man en vrouw, tussen echtgenote en zus zelfs, gaat gepaard met een strenge montage en een nadrukkelijk aanwezige, speelse score. Toch is ook die verraderlijk. De overdadigheid van de pianoklanken hint zowel naar de obsessie van de protagonisten als naar het trachten in stand te houden van een ouderwetse klasse. Op een bepaald moment moet Reynolds inzien dat ook hij uit de mode raakt.

Vanzelfsprekend hoort daar ook een krachtige visuele stijl bij. In wat enerzijds doet denken aan het elegante camerawerk van de films van James Ivory (The Remains of the Day), zien we sterke composities en atmosferische beeldvoeringen, maar tegelijk vindt Anderson, die voor het eerst zelf de camera in de hand had, iets kil en primitief onder het glanzende oppervlak en zijn vergelijkingen met Kubrick voor de hand liggend. De barokke jurken die Woodcock creëert, lijken uit een sprookje te komen, tot ze om iemands lijf zitten en de werkelijkheid altijd minder mooi blijkt dan ze oogt.

Phantom Thread wordt net als veel van Anderson’s vorige werk – we zullen Inherent Vice even buiten beschouwing moeten laten – overladen met lof. Dat leidt tot hoge verwachtingen en een eerste visie van de film geeft eigenlijk niet meteen prijs waarin dat meesterschap nu precies aan te treffen valt. Ook The Master en There Will Be Blood werden beter na een grondigere visie. Zou dat nu net geen kenmerk van grote kunst zijn? Amper te geloven ook dat de man achter een werk dat tegelijk zo sober en rijk is, ook de veel minder uitgepuurde – maar evengoed meesterlijke – films Magnolia en Boogie Nights heeft gemaakt. Zijn evolutie over acht films is overrompelend – blijf jij maar steeds hetzelfde doen, Tarantino – en we zijn eens te meer vereerd hier getuige van te zijn.

Sven De Schutter Helemaal (niet) akkoord? Lees de