El Topo

'De mol graaft gangen onder de grond, op zoek naar de uitgang. En soms komt er een wel eens boven, om enkel verblind te raken door de zon.' Met die woorden begint El Topo, de cultfilm van Alejandro Jodorowsky uit 1970. Maar wat te zeggen over deze film, behalve de film zelf?

El Topo heet hij, de woestijncowboy met een zwart pak aan het lijf en een naakt kindje aan de hand. Tijdens het eerste deel van de film zien we hoe hij een vrouw ontmoet, voor wie hij vier helden moet doden alvorens haar liefde te winnen. In vier etappes overwint hij die, om daarna neergeschoten te worden. In het tweede deel zien we El Topo onder de grond, waar zijn lot altijd al lag. Samen met een groep gedegenereerden tracht hij zich een baan naar boven te graven. Daar toegekomen, wacht hem echter de zon, en de aardbewoners.

Maar dit vertelt het verhaal niet. Het verhaal zit in wat er te zien is en niet in wat bedoeld wordt. Het beeld van een opengesneden koe en van een man zonder benen, gedragen door een man zonder armen, het beeld van twee vechtende/kussende vrouwen en van een groep franciscanen, getergd door bandieten.

En de woorden achter de beelden worden niet meegedeeld door de regisseur, want die zijn voor de kijker. El Topo zit vol symbolen of is misschien net een leegloop van betekenis.

Dat wil zeggen dat de film niet automatisch boeit. Maar met enige inspanning, is het mogelijk door het troebele van de film een eigenaardig logica te bemerken. Alsof de kijker een mol is, die op het einde van zijn zelf gegraven tunnel licht ziet, om er onmiddellijk door verblind te worden. Een logica die niet onder woorden te brengen is, maar voelbaar aanwezig is en van de ene scène naar de andere springt.

Daarom is het, zoals bij zovele niet-echt-narratieve films, beter naar El Topo te kijken als was het een bewegend schilderij: te keuren op heldere schoonheid en onbegrepen ontroering.

Bert Lesaffer Helemaal (niet) akkoord? Lees de