Ezra

?I asked myself many times making this film if I was setting myself up for total failure. How do I begin to tell a story dealing with "the child soldier," African conflicts, politics, tradition, colonial heritage, neo-colonialism, judicial and spiritual justice, lies, betrayals, memory, truth and reconciliation and so on and so on? Too many themes to deal with in one film, but all were interwoven and inseparable. I had these issues and I wanted, through fiction, to explore them in an engaging and emotional way. Ezra is finished and world premiers at Sundance '07 in January. I have never been so emotionally drained.?

Vertoond op zowel Opendoek, het Afrika Film Festival te Leuven en het 4de Afrikaans Film Festival te Brussel: Ezra is een heuse blikvanger geweest en werd niet voor niets bekroond op het FESPACO, het belangrijkste Afrikaans Film Festival, in Ouagadougou.

Ezra, de protagonist in het verhaal, wordt als kleine jongen ontvoerd door rebellen die hem als kindsoldaat inlijven. Deze eerste scène verwijst niet alleen naar de gangbare praktijken in Sierra Leone of Noord-Uganda. Ze gaat zelfs niet alleen over alle postkoloniale conflicten in Afrika, aldus regisseur Newton Aduaka, maar over alle landen, onder meer de V.S., die kindsoldaten rekruteren en die zich uiteindelijk onderaan de militaire ladder bevinden en vechten voor iets waar ze nooit baat bij zullen hebben. Aduaka verwijst in dit verband naar Full Metal Jacket en Paths of Glory.

Hoe deze smeerlapperij vorm kan krijgen en kan resulteren in een ironisch portret waarin de kindsoldaten zich voor de beklaagdenbank bevinden terwijl de verantwoordelijken van de ellende vrij rond lopen, toont Newton Aduaka op een meesterlijke manier. De man kreeg al eerder een prijs voor zijn bijdrage aan de klankband van Quartier Mozart, de bijzondere film van Jean-Pierre Bekolo en realiseerde de benoemenswaardige Rage (2000, prijs Oumarou Ganda Fespaco) en Aïcha (speciale vermelding op het FilmFestivalAmiens, 2004).

Niet alleen droeg zijn technische achtergrond bij tot de kwaliteit van Ezra. Ook zijn oorlogsjeugd heeft wellicht bijgedragen tot zijn inlevingsvermogen. Dit liet hem toe niet enkel te focussen op het uitwendige en dramatische aspect van vuile oorlogen zoals pakweg het sensatiegerichte Blood Diamond doet, waarin de onophoudelijke slachtingen van ongedifferentieerde burgers en militairen uiteindelijk gebanaliseerd worden. Neen, Newton Aduaka tracht in het hoofd van een kindsoldaat te kruipen. Deze verkenning van een belevingswereld vertaalt zich in de scenariostructuur van de film. Ezra kampt met geheugenproblemen door de drugs die hem door zijn oversten werden toegediend om meedogenlozer te kunnen vechten en door de trauma?s die hij heeft opgelopen en waarvan de psychiatrische kliniek die door UNESCO werd opgericht hem moeilijk kan bevrijden. Dit geheugenverlies structureert het verhaal dat fragmentarisch en onduidelijk is.

De vertaling van de innerlijke belevingswereld van Ezra vertaalt zich ook op andere manieren dan in de subtiele narratie die Newton hanteert. Het gebruik van montageritme, kleur en clairs-obscurs in de representatie van het geweld tijdens de nachtelijke aanvallen op dorpen geven een verwarring en chaos weer die zich onderscheidt van een fascinatie voor de moordhandelingen. Ezra, gekidnapt uit zijn school en vervolgens geïndoctrineerd door de rebellen, hangt dezelfde moordethos aan dan zijn kompanen. Alles gaat door de loop van het geweer. The riffle speaks and thinks. Het toekomstoptimisme viert hoogtij in het verlengde van de loop. Op een dag vervoegt een meisje zich bij Ezra's bataljon, om samen te strijden ?voor het land?. Het meisje werd echter niet ontvoerd, maar vocht omdat haar vader door de regering vermoord werd om een publicatie. Ze herenigen zich als koppel en verwachten een kind. Hij vlucht van de rebellen als zij hem erop wijst dat zijn baas de oorlog niet voert om ideologische redenen, maar opdat hij diamanten in zijn zak kan steken.

Het meisje sterft. Haar dood staat voor Aduaka symbool voor de emigratie van jongeren uit Afrika, een thema dat ook werd aangehaald door Djibril Diop Mambety in zijn befaamde film Touki Bouki. De film haalt dus via een specifiek verhaal van een jongen, Ezra genaamd, prangende thema?s aan van emigratie. Sterker nog, de film gaat over het continent waaruit de regisseur komt: Afrika, zijn geschiedenis en zijn hedendaagse problemen. Onderhevig aan conflicten ten voordele van externe belangengroeperingen die hun macht tijdens de koloniale tijd hebben verworven en interne profiteurs die handlager spelen van de eerstgenoemden en daarmee de verantwoordelijkheid delen, ziet Afrika zich daarenboven nog eens veroordeeld door externe instanties. Ezra zit voor een tribunaal van de Verenigde Naties en wordt verdacht van moord op zijn eigen ouders en het opblazen van zijn ouderlijk huis. Wat eerst een verhoor en bekentenis behoort te zijn voor een waarheid- en verzoeningscommissie mondt uit in een beschuldiging en een eis om vergiffenis. De voorzitter van de rechtbank is een irritante en pretentieuze Amerikaan, zelf een commandant geweest. Ezra vraagt ? aan het einde van de film in voice-over ? vergiffenis, maar enkel aan de doden en weigert hetzelfde te doen voor show-opvoering van de VN.

In Ezra?s amnesie ten opzichte van de wandaden die hij niet erkent, prevaleert het realisme van de film. Er wordt weinig gepraat, terwijl dat de bedoeling is, en het genezing- en verzoeningproces faalt bijgevolg. Er wordt niet vergeten maar enkel geproblematiseerd. Dat is exact wat de film doet.

Matthias De Groof Helemaal (niet) akkoord? Lees de