Manufactured Landscapes

Weet je nog? Een tijd geleden hadden onze politici de mond nog niet vol van kernafval, coalitiegesprekken en Inconvenient Truths allerhande, maar draaide het vooral om China, waarvan de razendsnelle economische ontwikkeling ons tot nadenken moest stemmen. Kunstenaar Edward Burtynsky behandelt de industrialisatie en urbanisatie in dat gigantische land op een fascinerende manier. De fotograaf maakt grote, vaak grandioze afbeeldingen waaraan je je vanuit een hoog en veraf, haast goddelijk standpunt vergaapt. De focus op de orde en structuur in die landschappen doet je esthetisch genieten, tot je de details beter gaat bekijken. Want een vogelperspectief op een massale hoeveelheid, uniform in gele hesjes gehulde fabrieksarbeiders valt leuk op het netvlies, tot je scherpstelt op de kopjes van de naarstig wroetende Aziaten in kwestie. Net zoals je bij het doordringende beeld van dicht op elkaar gebouwde, paarsgrijze skyscrapers in Sjanghai beseft dat in die duizenden venstertjes ook mensen wonen en werken.

Deze documentaire over Burtynsky?s werk start met een adembenemende, acht minuten durende travelling doorheen een gigantische fabriekshal. In zijn spaarzame voice over legt de fotograaf zelf uit dat wat hij voor zijn lens haalt symbool staat voor de invloed van de menselijke nijverheid op onze geglobaliseerde planeet.

Logisch dus, dat Manufactured Landscapes ook dieper ingaat op het soort recyclage dat ver van ons bed gebeurt. In een associatieve, anti-uitleggerige montage zien we het ontmantelen van massale afvalbergen in apocalyptische niemandsgebieden. Kinderen spelen op bergen computeronderdelen, arbeidsters prutsen elektronische componenten in elkaar. Onderbetaalde jongeren, tot aan hun nek in giftig afval, ontmantelen door het Westen gedumpte olietankers (zie ook de kortfilm Hammer and Flame). Olievelden staan vol woest malende pompen, olieraffinaderijen werken dag en nacht verder, benzine wordt in gastanks gegoten en ontelbare auto?s krioelen op labyrintische snelwegen.

Waar Agnès Varda het in Les glaneurs et la glaneuse op een heel persoonlijke, expliciet humanistische manier had over wegwerpgoederen en hoe enkele markante figuren daarmee omgaan, bekijken Burtynsky en Baichwal het thema veel grootschaliger, tot en met stadsplanning en ruimtelijke ordening. Het breedbeeld lijkt soms abstract, maar Baichwal sleurt ook betrokkenen voor haar camera.

Deze documentaire is karig met commentaar en laat de beelden voor zich spreken. Het in- en uitzoomen op de duizelingwekkende fotografie bedwelmt, het bewegend beeld tussendoor reveleert. Manufactured Landscapes is absoluut geen drammerig ecologisch pamflet, maar wel een prachtige introductie op Burtynsky?s geëngageerde kunst. Als cinematografische vertaling van zijn werk slaagt de film erin zijn oeuvre uit te diepen en evengoed een resem adembenemende beelden te tonen.

Jan Sulmont Helemaal (niet) akkoord? Lees de