The Shining

Genre: Horror | Duur: 2u26 | Release: 1 Januari 1980 | Land: VS | Regie: Stanley Kubrick | Cast: Jack Nicholson, Shelly Duvall, Danny Lloyd, Scatman Crothers, Barry Nelson, Philip Stone, Joe Turkel

Een groot, ingesneeuwd hotel gebouwd op een Indiaanse begraafplaats met een labyrint ernaast en een gezin erin dat er zorg voor draagt tijdens de winter. Er is een moeder, een vader die er komt om te schrijven en hun zoontje, Danny, die de stem van zijn ingebeeld vriendje Tony hoort. Die laatste waarschuwde hem voor het hotel. Danny weet dat die stem gelijk had wanneer hij met zijn driewieler de lange gangen doorkruist. Golven van bloed uit de liftschacht, plotse verschijningen, verboden kamers. In een andere kamer tikt een typemachine. Ook de vader begint stemmen te horen. All work and no play makes Jack a dull boy, typt de schrijver die zijn verstand begint te verliezen. Eindeloos, telkens die ene zin. Hij ziet dingen en hoort stemmen die hem zeggen zijn vrouw af te slachten. En zijn zoon.

Stephen King sleep de pen en wist zijn lezers naar koelbloedige gewoonte de stuipen op het lijf te jagen. Stanley Kubrick maakte er in 1980 een horrorklassieker van formaat van. King was overigens niet te spreken over Kubricks adaptatie die het boek voor geen meter volgde. Het beeld van Jack Nicholson die breed grijnzend zijn slachtoffer toelacht door de deur die hij net aan mootjes heeft gehakt, staat daarentegen wel op veler netvlies gebrand. Net zoals de naakte vrouw die in zijn handen degenereert tot een rottend lijk en zoals zijn panisch bange echtgenote die rent voor haar leven. De acteurs, Nicholson op kop, zijn simpelweg subliem en slagen erin complete waanzin en uitzinnige angst te portretteren. In het geval van Duvall ging dat vanwege Kubrick overigens gepaard met lichte terreur à la Hitchcock.

Het gaat hier niet alleen over de overgang van gezond naar gek. De dualiteit, is er immers altijd. Nicholson leeft binnen de film in het verleden, als hij de bar vol vroegere hotelgasten bezoekt, en in het heden. Er zijn de twee zusjes die aan Danny verschijnen (Come play with us. Forever and ever and ever.). Er is het dubbele beeld door de vele spiegeleffecten. Als Nicholson met zijn zoontje praat, bijvoorbeeld, of als ie met het lijk in handen staat, zien we daardoor telkens drie personages, de ene Nicholson en de andere. Dit is dus een intrigerende horrorthriller pur sang. Kubrick jaagt de kijker op tot ie na zijn nagels ook de nagelriemen heeft afgekloven. Maar er is meer. Kubrick wil de kijker iets zeggen over zichzelf. Blijf na de film, met als laatste beeld een foto van Nicholson op het feest met de hotelgasten, kijken naar de credits.

Op het moment dat de kijker geacht wordt zijn adem terug te hebben gevonden en hij begint te babbelen, hoor je plots nog ander gebabbel. Je beseft dat het de geluiden zijn van de hotelgasten. Daar vergelijkt Kubrick ons mee. Wij zijn de gasten van het Overlook 4th of July-bal. Wij zijn er altijd geweest en we zijn iets uit het oog verloren. We staan erop, op de Indiaanse begraafgrond en toch kijken we erover. Deze film gaat over de Amerikaanse kolonialen, die de inheemse Indianen massaal afslachtten. Dit is een film over moord en op het metaniveau over genocide.

De verwijzingen zijn legio. Van bij het begin rijden, in een prachtig panoramisch beeld, de schrijver en zijn gezin met een gele volkswagen het Overlook hotel tegemoet. Ze hebben het over ingesneeuwde kolonialen, die aan kannibalisme deden. Bij het aankomen zegt hun gids letterlijk dat, voor het bouwen van het hotel, een paar Indianen moesten worden afgeslacht. Voor Nicholson daarna met de strijdbijl zwaait, noemt ie zijn drank the white man?s burden. En Danny, die ontsnapt in het labyrint door op zijn stappen terug te keren. Winnetou zou het niet beter hebben gekund.

Als Kubrick u hier niet weer eens met verstomming slaat, begrijpen wij het ook niet meer. Horror, dubbele bodems, maatschappijkritiek. And we all shine on, like the moon and the stars and the sun.