Utoya 22.juli

Genre: Drama | Duur: 1u30 | 2018 | Release: 21 November 2018 | Land: Noorwegen | Regie: Erik Poppe | Cast: Andrea Berntzen, Aleksander Holmen, Solveig Koloen Birkeland

‘Maak je niet ongerust, mama, dit is de veiligste plek op Aarde!’, zo stelt de jonge Kaja haar moeder aan de telefoon gerust nadat er in Oslo een bomaanslag gepleegd werd. Kaja bevindt zich op dat moment op zomerkamp op het kleine eilandje Utoya, samen met enkele honderden andere tieners van de Noorse Arbeidspartij. Niemand kon vermoeden dat die plek al snel het decor zou vormen van één van de grootste bloedbaden die Noorwegen ooit gekend heeft.

Deze feiten liggen amper 7 jaar achter ons maar met Utoya 22.juli krijgen we al de eerste van twee filmversies te zien. Paul Greengrass’ July 22 belooft een zeer feitelijk maar ook sterk gedramatiseerd verslag te worden maar de Noorse Erik Poppe (van Hawaii, Oslo en het grandioze Troubled Water) hanteert een heel andere, bijzonder effectieve aanpak om een publiek zo levensecht mogelijk te laten ervaren hoe de jongeren de aanslag beleefd hebben.

Net als het imponerende Victoria recent werd ook Utoya 22.juli in één ononderbroken camerashot opgenomen. Daardoor beleven we de schrikwekkende gebeurtenissen in real time. Dat blijken 72 slopende minuten te worden. Bovendien bevindt de camera zich tussen de jongeren, vluchtend en verschuiling zoekend in blinde paniek en doodsangst. Al na een tiental minuten zit je doodsbenauwd en verstijfd van spanning in je bioscoopzitje, in het volle besef dat er geen ontkomen is aan de maniak die al schietend het eiland bewandelt.

Deze genadeloze aanpak zorgt voor een angstaanjagende en heel authentieke beleving. De jongeren hadden geen idee hoeveel daders er waren en vroegen zich (terecht) af waar hulp bleef. Voor meer dan 70 van hen zou het leven die dag stoppen. Kaja tracht niet alleen aan de kogels te ontkomen, ze wil ook haar zus vinden. Deze beperkte plotlijn, die met een dubbele schok eindigt, draagt zeker bij aan de emotionele beleving van de film maar we durfden ons ook afvragen of de prent ook niet zonder die verhaallijn had gewerkt. Dat zowel de zus van Kaja als een kleine jongen die ze tegenkomt, een felgeel kledingstuk dragen, is een visueel detail dat toch als toegeving naar de kijker kan beschouwd worden. 

Utoya 22.juli biedt een waarheidsgetrouw verslag, samengesteld uit diverse getuigenissen van mensen die het overleefd hebben. We krijgen geen overzichtelijke reconstructie – ook de camera kan enkel afgaan op geschreeuw en geweerschoten om de nabijheid van de schutter te bepalen – maar wel een uitputtend intense, volkomen subjectieve weergave van de feiten, integer en zonder sensatie, waarmee de makers het grootste respect tonen voor iedereen die er bij was.

Na de film rest enkel stilte. Met een groot verlangen naar lucht en rust en wie weet een stevig glas om die knoop in je maag te lossen, laat je het razend knappe maar geenszins ontspannende Utoya 22.juli achter je.