12 Years a Slave

Genre: Drama | Duur: 2u14 | 2013 | Release: 22 Januari 2014 | Land: Groot-Brittannië, VS | Regie: Steve McQueen | Cast: Chiwetel Ejiofor, Lupita Nyong'o, Michael Fassbender, Benedict Cumberbatch, Paul Dano, Sarah Paulson, Brad Pitt, Alfre Woodard, Paul Giamatti, Quvenzhané Wallis, Scoot McNairy, Michael Kenneth Williams

De Britse kunstenaar en filmmaker Steve McQueen wekte met Hunger de interesse van heel wat filmfans en bevestigde met Shame zijn naam als eigenzinnige filmmaker. Met 12 Years a Slave stapt hij enigszins af van zijn soms wat experimentele, wat steriele vertelstijl om met een klassieker verteld, waargebeurd drama een breder en in dit geval ook Oscarvriendelijk terrein te betreden zonder zichzelf te compromitteren.

Het relaas van een vrije man die in het New York van de jaren '40 van de 19e eeuw ontvoerd en verkocht wordt als slaaf, is ogenschijnijk een traditioneel historisch drama over de slavernij. De realistische versie van Django Unchained, Tarantino's alternatieve kijk op de geschiedenis, zo je wil. McQueen verlaat echter vrij snel de gekende narratieven door de lotgevallen van Solomon Northup strikt als de persoonlijke beleving van de protagonist voor te stellen, wat de film als psychologisch drama dan toch duidelijk op één lijn brengt met de twee voorgaande films van McQueen. De twaalf jaar gevangenschap wordt uiteraard als een enorme onrechtvaardigheid voorgesteld, maar nog veel meer als een innerlijke strijd voor overleving en behoud van menselijkheid. 

Dat standpunt laat de makers van deze prent opteren voor een sobere en intense aanpak die amper sensationeel inzoomt op de gruwel van lijfeigenschap en de bijhorende foltering en vernedering, noch melodramatisch de wanhoop van het hoofdpersonage uitsmeert. Het zijn net de meest alledaagse scènes in de film die voor het beklijving zorgen. De slaven die zich moeten wassen alvorens gekeurd te worden door potentiële klanten. Northup die vruchteloos een brief tracht te schrijven. Kinderen die op de achtergrond spelen terwijl Norhup aan een koord bengelend vecht voor zijn leven en met zijn tenen naar modder tast.

Toch is de mate waarop dit op het publiek overslaat zoals bij veel confronterende films afhankelijk van de ervaring van de kijker. Net door de tragiek op onconventionele wijze te verpakken, weigert 12 Years a Slave tegemoet te komen aan een primaire honger van filmfans om emotioneel overmand te worden door een verhaal. Het koele van deze film staat in contrast met de door Hollywood gevoede verwachting dat we zonder nadenken kunnen meevoelen met een personage. Dat de film b.v. geen tijdsverloop vat en we dus moeilijk kunnen inschatten hoelang Solomon's beproeving al gaande is, illustreert mee wat McQueen al dan niet belangrijk vindt. 

Dit is dus slechts ogenschijnlijk toegankelijkere cinema dan Hunger of Shame, al plaatst McQueen zijn verhaal dit keer nadrukkelijker in een maatschappelijke context. Daar zit weliswaar opnieuw kritiek onder, in dit geval uiteraard tegenover een fundament van de Amerikaanse samenleving, maar de bezwerende stilering van zijn eerdere films is afgezwakt. Aanvaardbaar en normaal dat een filmmaker evolueert maar sta toe dat we ook even fantaseren over de unieke film die 12 Years a Slave nog had kunnen zijn als McQueen zijn wat ijzige indringdheid echt ten volle had losgelaten op dit sterke verhaal. Zo komt ook de fotografie dit keer eerder dromerig dan kil over. 

Om de uitgekiende dialogen tot leven te brengen, verzamelde McQueen een topcast. Zijn fetishacteur Michael Fassbender leeft zich zeer evenwichtig uit in de rol van maniakale plantage-eigenaar, maar het ruimere speelveld is voor Chiwetel Ejiofor die na vele sterke vertolkingen in kleine producties als Kinky Boots, Dirty Pretty Things en Redbelt of minder prominente rollen in grote films als Inside Man, American Gangster en 2012, eindelijk dat carrièrebepalende personage vindt. Zijn vertolking is magistraal. Debutante Lupita Nyong'o weet eveneens een mooie complexiteit uit te beelden in de rol van slavin Patsey. De drie acteurs kregen er allemaal hun eerste Oscarnominatie voor. Met verder Benedict Cumberbatch, Paul Giamatti, Paul Dano, Alfre Woodard en Brad Pitt op de affiche, is 12 Years a Slave ook op acteursgebied een voltreffer.