No Country for Old Men

Al wie na de hele of halve komische mislukkingen Intolerable Cruelty en The Ladykillers dacht dat de broers Joel en Ethan Coen hun eigenzinnige ziel voorgoed aan het verstikkende Hollywoodmonster hadden verpand, dwaalde. Met hun nieuwste, No Country for Old Men, geven ze de criticasters lik op stuk, en hoe! De combinatie van de donkere, sinistere schrijfstijl en thematiek van auteur Cormac McCarthy met de typische zwartgallige, ironische humor en het oog voor detail van het lichtjes geschifte, maar bovenal geniale duo uit Minnesota blijkt een uiterst geslaagd huwelijk te hebben opgeleverd.

22 jaar na hun debuutfilm Blood Simple situeren de Coens nog eens een film in de onmetelijke en desolate landschappen van de zuidelijke staat Texas, grenzend aan Mexico. Anno 1980 leidt Vietnamveteraan Llewelyn Moss (Josh Brolin) er een eenvoudig, maar gelukkig bestaan met vrouwlief Carla Jean (de Schotse Kelly MacDonald met vlekkeloos Texaans accent). Wanneer de nukkige Texaan op een goede dag een slagveld aantreft waar net voordien een drugsdeal een bloedige afloop kende, gaat hij er met de achtergebleven miljoenen vandoor. De brave burgerman beseft niet dat hij daarmee het noodlot tart en al gauw belandt hij in een nachtmerrie waarbij verschillende uiterst gevaarlijke drugsmaffiosi hem op de hielen zitten. Vooral de gewetensloze psychopaat Anton Chigurh (Javier Bardem) lijkt niet te zullen rusten voor hij Llewelyn's buit afhandig heeft gemaakt. In zijn achtervolgingsrace laat de mysterieuze zonderling een spoor van dood en vernieling achter zich. De plichtsgetrouwe sheriff Ed Tom Bell (Tommy Lee Jones) moet lijdzaam toezien hoe de oude rust en orde teniet worden gedaan.

Als onafhankelijke filmmakers met een compleet aparte stijl waren de Coens sinds hun debuut bijna altijd verantwoordelijk voor de belangrijkste stappen van het productieproces en dus ook voor het scenario. Net als bij hun twee laatste films verkozen de broers echter om bij dit project niet vanuit een eigen hersenspinsel te vertrekken. Ditmaal werpt die werkwijze wél zijn vruchten af. De grauwe thematiek en de gortdroge schrijfstijl van Cormac McCarthy lijken op maat van Joel en Ethan gesneden. Atypisch aan het olijke duo is wel het hoge aandeel aan actiescènes en gewelddadig bloedvergieten. De Coens zouden echter de Coens niet zijn mochten ze het genre van de politie/achtervolgingsthriller niet op vakkundig postmoderne wijze deconstrueren. Schrik dus niet als de plot een abrupte anticlimax ondergaat en ga er maar niet te snel vanuit dat de plaatselijke ordehandhavers het varkentje uiteindelijk wel zullen wassen.

Even sinister als zwartkomisch, met een griezelige Javier Bardem

De ervaren koks werkten ook met hun andere vaste ingrediënten, maar het is lang geleden dat de maaltijd nog zo verrukkelijk smaakte. Als vanouds wordt een specifieke Amerikaanse streek onder de loep genomen - in dit geval het broeierige Texaanse platteland - die bevolkt wordt door de meest regiotypische, kleurrijke en excentrieke antihelden die de mafste dialogen in het stereotiepe lokale dialect debiteren. Centraal in dit bizarre universum staan Bardem en Jones die de uiterste polen van dezelfde thematische as verpersoonlijken, met daartussenin het personage van Brolin. De laconieke maar zeer aimabele, bijna gepensioneerde Sheriff Bell is in feite het morele geweten van de film die symbool staat voor het oude sympathieke gemeenschapsleven waar stilaan met weemoed naar wordt teruggekeken - vandaar de titel. Tommy Lee Jones' personage vertoont aldus een sterke gelijkenis met dat van Frances McDormand in Fargo. Daartegenover staat de ontmenselijkte, gevoelloze loner Anton Ghigurh - door Javier Bardem, met schlemielig kapsel en een vreemd gasdrukgeweer, griezelig goed vertolkt - die als een waarlijk Pietje de Dood willekeurig over leven en dood beslist en zodoende een gezicht geeft aan het koude individualisme dat in de jaren '80 de kop begon op te steken. Rendierjager Llewelyn Moss - Josh Brolin die met andere rollen in Planet Terror, American Gangster en In the Valley of Elah echt wel een topjaar beleeft - vertegenwoordigt op zijn beurt de gewone man die gecorrumpeerd dreigt te raken in een te snel evoluerende kapitalistische maatschappij. De manier waarop deze drie karakterkoppen elkaar in evenwicht houden is om duimen en vingers van af te likken.

Als misdaadthriller leunt No Country for Old Men nog het dichtst aan bij die andere Coen-meesterwerkjes Fargo en Blood Simple die met dezelfde gitzwarte humor de ironie van het lot bespelen. Wat deze prent misschien nog boven de rest van hun oeuvre doet uitstijgen, is dat ze hier voor het eerst een echte, algemene maatschappijkritiek afleveren. Die voelt bovendien helemaal niet belegen of prekerig aan dankzij de typische Coeneske relativerende knipoogjes. Hun andere films krijgen daarentegen wel eens het verwijt vrijblijvend en oppervlakkig te zijn omdat ze voornamelijk zeer particuliere verhalen behandelen.

Als bovendien vaste Coen-cameraman Roger Deakins, die eerder dit jaar van The Assassination of Jesse James een oogverblindend kijkstuk maakte, het Texaanse landschap in prachtige plaatjes giet, de al even loyale Carter Burwell de klankband voorziet van een sfeervolle score en de film in zijn geheel ongemeen (ont)spannend en onderhoudend is mogen we met recht en rede spreken van een magnum opus van de koningen van de onafhankelijke Amerikaanse cinema.

Jonas Rosquin Helemaal (niet) akkoord? Lees de