Skoonheid

Laat je niet misleiden door de titel van deze film. Veel mooie dingen vind je niet in Skoonheid, de Zuid-Afrikaanse film van Oliver Hermanus. De openingsbeelden suggereren nochtans anders: een shot dat traag maar zeker de richting van de mooie en jonge Christian uitgaat. Maar dan houdt de zoom zo lang aan dat we het gevoel krijgen hem te bespieden. Het is niet langer de camera die registreert, maar een aanwezige in de kamer. Het blijkt de oom te zijn van Christian, die zijn neef na zovele jaren terugziet. Wanneer Christian diens blik in de gaten krijgt, kijkt de oom onmiddellijk weg.

Verborgen homoseksualiteit is de eerste laag van Skoonheid. François lijkt braaf getrouwd, maar gaat nu en dan de stad uit, onder het mom van een werkuitstap, om een orgie te houden met een groep gelijkgestemde mannen van middelbare leeftijd. Die seksuele explosie gebeurt na een kameraadschappelijke pint in de keuken, alsof ze wachten tot de voetbalmatch op tv begint. Homoseksueel zouden ze zichzelf nooit noemen – de regel luidt zelfs ‘Homo’s en kleurlingen komen hier niet binnen’.

Na de ontmoeting met Christian wordt echter iets in beweging gezet in François' vastgelopen systeem. Hij lijkt geslagen door diens schoonheid en maakt een reeks keuzes die hemzelf en zijn omgeving in moeilijke situaties brengen. Zo reist hij naar Kaapstad en bezoekt hij, zogenaamd in het voorbijreizen, de ouders van Christian. Christian is echter zijn primaire doelwit en hij probeert zijn neef, vaak op niet zo subtiele manieren, te bereiken en te toucheren.

Qua thema van oude-man-raakt-in-de-ban-van-jong-blaadje doet de film, vast geen toeval door de titel, denken aan American Beauty, maar vooral aan Life and Death on Long Island, de film uit 1997 waarin een oude intellectueel (John Hurt) op slag verliefd wordt op een jonge B-acteur (Jason Priestly!) na het binnenstappen van de verkeerde cinemazaal en de acteur besluit op te zoeken. Skoonheid volgt hetzelfde parcours, maar is een totaal andere film geworden. Waar Life and Death on Long Island een ontroerende film over de bochten van emoties is, is Skoonheid een harde visie op verlangen dat geen uitweg vindt. François’ seksuele conflicten komen op geen enkel moment op een gezonde manier naar buiten. Enkel via overmatig drankgebruik en akelige strategieën, agressie en leugens waar hij zich amper bewust van is, kan hij omgaan met lust en verlangen. Zijn crush heeft een kinderlijke dimensie: hij zoekt fysieke nabijheid op, eerder dan een emotionele of psychologische connectie. In de meest shockerende scène van de film wil François Christian zelfs zo dicht dat hij niet anders kan dan hem pijnigen. Het is moeilijk hier schoonheid in te zien, tenzij je in de slag de streling kan ontwaren.

Daarmee is niet verborgen homoseksualiteit het belangrijkste thema, maar het overkoepelende idee van innerlijke conflicten. Qua visuele stijl doet de film denken aan het even ijzingwekkende Michael, de Oostenrijkse film over het alledaagse leven van een pedofiel. Ook Oliver Hermanus kruipt niet in het hoofd van François, maar toont diens blik en wat die blik volgt. Via dat koel perspectief zien we elke tegenstrijdige handeling en elke zweetdruppel, elke lustvolle blik en elke bedwelming en wordt de kijker voyeur van de voyeur. Op die manier krijgen wij onrechtstreeks een inkijk in François’ hoofd: het is een man die anderen afstoot voor de eigenschappen die hij zelf bezit, maar niet mee akkoord is.

Hermanus stelt François voor als een agressief en gevaarlijk, maar tegelijk triest en tragisch figuur. Die dubbelheid wordt heel scherp gesteld in de scène waarin François een jong homokoppel gadeslaat en Hermanus het perspectief laat omslaan. De bespiedende man wordt de bekeken partij en het object van spot, alsof hij plots de bijrol in een slechte homofilm speelt.

Alles bij elkaar is Skoonheid een intens en brutaal, gruwelijk en vaak afstotelijk portret van een man die, door een ophoping van innerlijke conflicten, een gevaar voor zichzelf en anderen vormt. En dan vooral voor de schone dingen in het leven.

Bert Lesaffer Helemaal (niet) akkoord? Lees de