American Beauty

1999, ook het jaar waarin KUTfilm geboren werd, was meer dan een topjaar voor de Amerikaanse cinema. In één jaar tijd volgden Fight Club, Magnolia, The Matrix, The Sixth Sense, The Insider, Being John Malkovich, The Blair Witch Project, The Straight Story, The Limey, Sleepy Hollow , Three Kings, The Talented Mr. Ripley, The Hurricane, Eyes Wide Shut en Titus elkaar op, allemaal hoogst opmerkelijke films, in veel gevallen van de hand van bijzonder sterke, eigenzinnige filmmakers en in sommige gevallen zelfs films die mee de cinema van die tijd bepalen. De Oscarkampioen van dat jaar was echter het al even verdienstelijke American Beauty, het kleine meesterwerkje dat vakkundig een eind maakte aan The American Dream.

Net als in Sunset Boulevard laat American Beauty de kijker meteen weten welk lot de protagonist te wachten staat. Lester Burham, een meneertje middelmaat in een doorsnee voorstad, zal binnen één jaar dood zijn, krijgen we te horen. De film toont ons welke omstandigheden tot dat noodlot geleid hebben. We krijgen een gezinsleven te zien dat vooral op schijn leeft: moeder Carolyn plukt rozen uit haar tuin om haar ingestorte huwelijk nog van enige sier te voorzien. Dochter Jane minacht haar ouders die op geen enkel vlak een voorbeeld zijn voor haar. Lester masturbeert onder de douche om zijn dagen toch maar een hoogtepunt te bezorgen. Wanneer Lester echter kennis maakt met Angela, de sexy vriendin van zijn dochter, beleeft hij een kanjer van een midlife-crisis. Carolyn is intussen gevallen voor de charmes en het borsthaar van de real estate king, om alsnog vast te stellen dat daar geen geluk te vinden is. Voor Jane is er nog hoop: haar romance met de bizarre buurjongen Ricky laat wat tederheid in het verhaal sluipen. Ricky's fascistische vader en gedrogeerde moeder maken het plaatje compleet maar verre van perfect.

De Britse regisseur Sam Mendes levert een debuut af om u tegen te zeggen - het is zeer waarschijnlijk dat hij American Beauty nooit meer zal kunnen overtreffen. Met een precies afgemeten dosis mildheid, zwarte humor en tragiek plukt hij de lagen van een gelukkig bestaan om ons te laten vaststellen dat er niets onder zit. De combinatie van materiële welstand en geestelijk geluk lijkt een onbereikbaar ideaal in een land dat dit zo eindeloos propagandeert. Zelfverloochening, medicijnen en groene gazons moeten dat verhullen. Hoewel het twee jaar eerder verschenen, al even magistrale maar onderschatte The Ice Storm dat ook al enigszins illustreerde, is American Beauty nog meer ter zake doend voor deze tijd, het ultieme product van de nihilistische jaren '90. Mendes en vooral scenarist Alan Ball, die later de ongeëvenaarde tv-serie Six Feet Under creëerde, zijn even mild als meedogenloos voor hun personages en voorzien de film van een perfect evenwicht van humor en dramatiek.

Mendes hanteert bovendien een uitgekiende visuele stijl - met dank aan de doorwinterde DOP Conrad L. Hall - en schotelt ons prachtige beelden voor. Het opwaaiende plastic zakje mag daarbij niet onvermeld blijven - volgens Ricky toont enkel video de ware schoonheid van het leven. Mendes zet ook zijn theaterervaring in: ten huize Burham worden personages en meubilair steeds in fijne composities geplaatst en het licht- en schaduwsspel dat mee de atmosfeer van vele scènes bepaalt, is al even slim. Thomas Newman voorziet het geheel van een grandioze score, die later in vele films (ook door Newman zelf) gekopieerd zou worden. Al die factoren leveren samen een film op die van begin tot eind zindert van genialiteit en de kijker meesleept in wat nochtans donkere en troosteloze belevenissen zijn.

Dit ultieme product van de nihilistische jaren '90 is een weldaad voor elke filmfan.

Alle lof voor de cast die de film helemaal tot leven brengen - al is leven in deze context een dubieus begrip. Kevin Spacey, een meesterlijk acteur, maakt van Lester een formidabel personage wiens gelatenheid en cynisme even hilarisch als droevig zijn. Hij kreeg er zijn tweede Oscar voor. Revelatie Chris Cooper is als buurman de verpersoonlijking van frustratie. Ook alle andere rollen werden perfect ingevuld: Annette Bening, Thora Birch, Mena Suvari, Peter Gallagher, Wes Bentley en Allison Janney mogen hun tanden zetten in schitterende personages.

Dat American Beauty met prijzen overladen werd (waaronder 5 Oscars) is gezien zijn thema enigszins een verrassing. Niet eens een puur drama maar in essentie een zwarte komedie, werd de film dus geenszins afgerekend op zijn visie en thematiek. Dit is dan ook één grote triomf en een weldaad voor elke filmfan.

Sven De Schutter Helemaal (niet) akkoord? Lees de