Werk ohne Autor

De carrière van de Duitser von Donnersmarck had er misschien anders horen uit te zien. Hij was pas 33 toen zijn debuut Das Leben der Anderen met prijzen en lof overladen werd, maar vier jaar later struikelde hij serieus over de krakkemikigheid van The Tourist. Nu pas, acht jaar later, lijkt de cineast rechtgekrabbeld te zijn. Werk ohne Autor is een nog aarzelende herrijzenis, die echter momenten van grootsheid bevat.

In het eerste van deze drie uur durende productie ondergaan we enigszins vrijblijvend de perikelen van twee personages wiens levens elkaar meermaals kruisen: de jonge Kurt verliest in de oorlog zijn nicht, op wie hij verzot was. Een nazidokter neemt zijn missie ernstig om iedereen die niet aan het gezondheidsideaal voldoet, te elimineren. Von Donnersmarck brengt deze levenswegen schools en statisch in beeld en weet ons slechts matig mee te slepen in een bij momenten melodramatisch verloop.

De film neemt vervolgens enkele tijdssprongen. Kurt ontwikkelt zich in het naoorlogse Duitsland als een vakkundig schilder van sociaalrealistische propagandataferelen, wordt verliefd op een aardig meisje en vangt nu en dan op hoe het leven er uitziet in het westen. Werk ohne Autor houdt de aandacht van de kijker vast maar lijkt zich met traditionele ambities tevreden te stellen: een academisch gefilmde, nadrukkelijk dramatische, niet al te gelaagde kroniek worden die weinig ruimte voor interpretatie laat. Gelukkig kent de vertelling een mooi ritme, al voel je dat hier en daar scènes ingekort werden en er enige diepgang moest opgeofferd worden.

Samen met de groeiende frustratie van Kurt dat hij als artiest niets voorstelt en het creëren van echte kunst een onbereikbaar ideaal lijkt te gaan worden, krijgt deze film echter uiteindelijk een eigen identiteit. Kurt en zijn vrouw vluchten naar het westen, waar de net-nog-twintiger gaat studeren aan de kunstacademie. Hoewel ook hier aanvankelijk erg weinig naar voelbare emoties of treffende dramatiek gezocht wordt, lijkt de plot steeds frisser en betekenisvoller te worden en krijg je als kijker wat te doen: met de protagonist op zoek gaan naar echtheid en inspiratie. De personages krijgen karakter, het verleden begint vat te krijgen op het heden en alles wat we vooraf ietwat schouderophalend aanschouwd hebben, blijkt mee bepalend geweest te zijn voor het triomfantelijke slot.

Aanvankelijk een brave kroniek, die uitgroeit tot een krachtige clash tussen artiest en muze

In zijn laatste uur blijkt Werk ohne Autor dan immers een glorieuze aanschouwing te zijn van de ingewikkelde, tot wanhoop drijvende dans tussen artiest en muze maar ook een bij momenten magnifieke studie van de transformatie van het lelijke naar het mooie. Werk ohne Autor gaat evenzeer over die ene man - de levensloop van Gerhard Richter stond model voor dit relaas - maar ook over een staat die herrijst vanuit gruwel en verderf. De Duitse componist Max Richter - de bezwerende intro van de serie The Leftovers is van zijn hand - draagt met zijn meditatieve soundtrack wezenlijk bij aan de krachtige, woordenloze scènes waarin Kurt het licht ziet.

Deze finaal impressionante prent strijdt mee om de Oscar voor buitenlandse film maar winst is weinig waarschijnlijk. Werk ohne Autor mag o.a. Roma en Cold War bekampen, twee producties die zowel artistiek als qua symboliek net nog iets steviger in de schoenen staan.

Sven De Schutter Helemaal (niet) akkoord? Lees de