Das Leben der Anderen

Genre: Drama | Duur: 2u17 | 2006 | Release: 31 Januari 2007 | Land: Duitsland | Regie: Florian Henckel von Donnersmarck | Cast: Ulrich Mühe, Martina Gedeck, Sebastian Koch, Ulrich Tukur

Das Leben der Anderen vertelt het verhaal van geheim agent Gerd Wiesler, HGW XX/7, die de opdracht krijgt een dramaturg af te luisteren. De Stasi, het spionorgaan van de vroegere DDR, vermoedt immers dat de perfect in de pas lopende Georg Dreymann er subversieve gedachten op nahoudt en in het geheim maatschappijkritische teksten produceert en eventueel ook publiceert. Wiesler wordt zelf nauwgezet in het oog gehouden door zijn oude vriend en studiegenoot Anton Grubitz, die snel carrière hoopt te maken binnen de Stasi. Gaandeweg begint agent HGW XX/7 echter sympathie te voelen voor Dreymann en diens vrouw Christa-Maria Sieland, zelf toneelactrice.

Een eerste motivatie om de zoveelste Duitse succesfilm van de laatste jaren te gaan zien, zijn de klasseacteurs die de hoofdrollen vertolken. Ulrich Mühe, die eerder al te zien was in Amen en in de Haneke-films Funny Games en Das Schloß, werd voor zijn rol als twijfelende spion al driemaal tot Beste Acteur uitgeroepen. Komt daarbij dat Mühe zelf geboren en getogen is in de voormalige DDR en met zijn achtergrond een bijkomende dimensie weet te geven aan zijn vertolking.

De andere hoofdrolspelers zijn evenzeer oude bekenden: Martina Gedeck (Elementarteilchen, Das Leben ist eine Baustelle, Der bewegte Mann) is schitterend in de rol van weifelende, doch dienende echtgenote met haar eigen artistiek elan; Koch (Zwartboek en ook Amen) verpersoonlijkt de dienaar van de DDR-cultuur die er toch voor kiest om kritisch te blijven en Tukur (Solaris, Amen, Die weiße Rose) komt goed over als opportunist die door toeval snel de carrièreladder wil beklimmen.

De beeldvoering is wat klassiek uitgevallen, met een sec oog voor details en er werd voor een ietwat grijzige toon gekozen, om een DDR-sfeer na te bootsen. Die klassieke stijl is misschien evident, maar helpt de kijker zich te concentreren op de ethische kwestie die centraal staat. Een metafilmische inslag had de vraagstelling rond de morele twijfels van HGW XX/7 eerder in de weg gestaan dan vooruitgeholpen. De registratie van details werkt licht komisch, maar is belangrijk in de sfeerschepping van een land waar elk detail gekend was. Het doel van de Stasi was immers alles over de DDR-burgers te weten te komen.

Op enkele kleine geschiedkundige foutjes na (zo was 24/24-bewaking hoogst uitzonderlijk en kregen de agenten niet zoveel vrijheid als Herr Wiesler toebedeeld krijgt), kan men niet naast het historisch belang kijken van films als deze. Leben der Anderen past namelijk in een lange rij films die door jonge cineasten gedraaid worden over het recente en iets minder recente verleden van de Duitse staat. Het nazi-verleden werd al aangepakt in onder andere Der Untergang en Sophie Scholl. Enkele jaren geleden kwam een andere jonge Duitse regisseur, Wolfgang Becker (ook bekend van Das Leben ist eine Baustelle), op de proppen met een komedie rond de teloorgang van de DDR, Good Bye, Lenin!.

De Frankfurter Allgemeine Zeitung, een van de belangrijkste Duitse kranten, blokletterde dat de oude socialistische staat een film als Das Leben der Anderen verdiende en de Süddeutsche Zeitung prees Von Donnersmarck voor zijn nuchtere kijk op het oude regime en het gebrek aan ironie (geen Spreewaldgurken, Trabants of andere belachelijke grapjes deze keer). Voor een Wessie als Donnersmarck was het waarschijnlijk makkelijker geweest zich te verlagen tot dergelijke humor. Maar de laatste spruit van de nieuwe Duitse film getuigt van een diep humanisme en respect voor wat ooit het alledaagse leven was voor zo'n 16 miljoen mensen. Zeker voor een beginnend regisseur geen simpele opdracht. Verder weet hij ook op subtiele manier duidelijk te maken in welke maten kunst, en bij uitbreiding Kulturschaffende, een rol speelde(n) in de Oost-Duitse maatschappij.

Een dikke boterham dus, maar omwille van een weldoordacht scenario met de juiste accenten, rasacteurs en een bijna meesterlijke regie is deze nieuwe Duitse triomftocht een schot in de roos. Met tal van prijzen op zak, en nog een pak meer nominaties om het lijstje aan te vullen, kan alvast van een wervelend succes gesproken worden. Verder spreken de 1,7 miljoen cinemabezoekers bij onze Oosterburen voor zich: verplicht voer, die nieuwe Duitse film.