Under the Skin

Het bijzonder atmosferische Birth was als opvolger van de gangsterprent Sexy Beast een enorme bevestiging van het talent van Jonathan Glazer. Lichtjes frustrerend dan ook voor filmfans dat zo'n sterk filmmaker negen jaar wacht om een derde film af te leveren. Under the Skin heeft ook effectief al die tijd nodig gehad om tot stand te komen. Dan hoeft het niet te verbazen dat dat een volkomen onvergelijkbare prent oplevert die een ongekende kilte van het witte doek laat druipen.

Een jonge vrouw rijdt door Schotse dorpjes en spreekt mannen aan. Ze zijn haar prooi, letterlijk, hoewel vaag blijft wat ze effectief met deze mannen aanvangt. Als buitenaardse levensvorm - het is zelfs niet zeker of ze wel een 'wezen' kan genoemd worden - dient ze schijnbaar gevoed te worden. De motorrijder die haar aan een gedaante heeft geholpen, wist telkens haar sporen uit.

Dit onbevattelijke hoofdpersonage toont geen emoties. Het zijn haar apathie en koelte die haar onmenselijk maken, want dit is niet het soort science-fiction waarbij tentakels of laserstralen gehanteerd worden. Aanvankelijk roepen de schijnbaar puur registrerende beelden - sommige initieel gefilmd zonder medeweten van passanten die daarna als acteur werden gebruikt - enkel bevreemding en afstandelijkheid op. Tot Glazer een donkerte betreedt waarin zich een immens akelig, hypnotiserend ritueel afspeelt dat de film van zijn ijzingwekkende kern voorziet. Dit is de minst gezellige cinema die je je kunt inbeelden - of zelfs eigenlijk niét kon inbeelden - en dat een bezoeker of twee de zaal verlaat is niet onwaarschijnlijk.

Glazer bereikt dit gure effect op de eerste plaats door gebruik te maken van een krankzinnige soundscape die de kijker omsingelt, gecombineerd met de ijzingwekkendste strijkers sinds Requiem for a Dream. Uiteraard is ook zijn beeldtaal uiterst krachtig en doordacht. De vele soorten duister die de man creëert, de decorloze nachtmerrie van de slachtoffers, het bijna poëtisch overlappen van beelden, de waarnemingen in doorsnee Schotse landschappen en straten, vormen samen een energieke, visuele prop die keihard naar het hoofd van de kijker wordt gemikt. Het gebruik van digitale effecten is daarbij uiterst subtiel.

Maar de echte gruwel zit hem in de verder nauwelijks toegelichte plot. Gedraagt onze protagoniste zich instinctief, op basis van intelligentie of wordt ze gestuurd door anderen? We nemen een stukje haar plaats in als waarnemer van de wereld rondom ons en die is in deze context eng, door- en door koud, versteend zelfs. Glazer wil geen Haneke zijn en zoekt de misantropie niet op, maar de scene waarin een huilende baby straal genegeerd wordt, is lichtjes ontzettend.

Dat je zo'n unieke, bizarre, wat ontoegankelijke prent maakt met één van de beroemdste Hollywoodactrices van dit moment is nog een extra verdienste. Scarlett Johansson gaat in deze rol tot het uiterste. Werd in Her recent nog enkel beroep gedaan op haar vocale talenten, lijkt het aanvankelijk dat ze voor Under the Skin alleen haar fysiek zijn werk moet laten doen, maar de kracht zit hem net in die terughoudendheid. Doe maar eens leegte na, of onwezenlijkheid.

Een genadeloze film die op onvergelijkbare wijze kilte van het doek laat druipen.

De genadeloze finale biedt geen antwoorden of verklaringen, enkel nog een zeer indrukwekkend traktaat voor de echte science-fictionfans. De schok zit hem in het herleiden van het bestaan van het hoofdpersonage tot een zekere nietigheid. Wie of wat ze ook is, streven we naar uitroeiing van haar of haar soort? Willen we niet ijveren voor een meer zinvolle invulling van haar bestaan op onze planeet dan enkel het jagen op anderen? Hebben we medelijden? Of misschien stellen we die vragen eigenlijk over onszelf, de mensheid? Under the Skin verdient het te bezinken en nog meer om helemaal geen antwoorden op dat soort vragen te zoeken, maar deze nachtmerrie gewoon te ondergaan.

Sven De Schutter Helemaal (niet) akkoord? Lees de