Syriana

Genre: | Duur: 00 min. | Release: 1 Maart 2006 | Land: | Regie: Stephen Gaghan | Cast: George Clooney, Matt Damon, Jeffrey Wright, Christopher Plummer, Amanda Peet, Tim Blake Nelson, Chris Cooper, William Hurt, Jane Atkinson, Alexander Siddig, Max Minghella, Jamey Sheridan

In de jaren '70 deinsde de filmindustrie er zo nu en dan niet voor terug de Amerikaanse politiek eens flink te hekelen. Momenteel lijkt een herhaling van die trend zichtbaar, want films als Munich en Good Night and Good Luck rakelden dapper de fouten uit het verleden op. Spielberg verklaarde die heropleving door te verwijzen naar de politieke situatie van de VS. In de jaren '70 lieten filmmakers via hun eigen medium weten dat ze ontevreden waren over hun regering en het beleid. Nu Bush jr. op zijn eigen onkundige wijze al enkele jaren bezig is zijn land onder een conservatie stolp te dwingen, lokt dat ook bij de huidige generatie cineasten een reactie uit. Syriana is de tweede film van Stephen Gaghan, de man die het Oscarwinnende script schreef van Traffic, en weet tot nu toe de meest straffe prent van die aard te zijn. Het mag geen verrassing wezen dat de film genegeerd werd voor tal van grote filmprijzen.



Net als Traffic is Syriana een film waarin diverse verhaallijnen door elkaar lopen, dit keer met de strijd om olie als gemeenschappelijk thema. George Clooney (die de film ook mee produceerde) speelt Bob Barnes, een personage dat gemodelleerd is naar Robert Baer, een voormalig CIA-agent op wiens boek de film gebaseerd is. Barnes is een toegewijd agent, maar wanneer zijn bazen hem als zondebok willen gebruiken voor hun eigen fouten, raakt hij flink gedesillusioneerd. Met zijn kennis over de wrede plannen van de CIA om een machtige oliemonarchie in het Midden-Oosten te manipuleren, besluit hij roet in het eten te gooien en daarmee zijn carrière en zijn leven in gevaar te brengen. De twee prinsen van het betreffende emiraat hebben intussen heel verschillende plannen. Prins Nasir, de oudste zoon, hoopt de inwoners van zijn land te laten genieten van alle rijkdom en wil de olierechten aan China verkopen. Bryan Woodman (Damon), een lobbyist voor een Amerikaans energiebedrijf, wil graag met de prins in zee gaan maar dat lukt pas na een dramatisch ongeval op een feest van de prins. Bryan's vrouw Julie (Peet) vindt dat ethisch onaanvaardbaar en het huwelijk dreigt er onder te bezwijken. Een derde verhaal draait om Bennett Holiday (de onderschatte Jeffrey Wright), een advocaat die een verdachte fusie van twee Amerikaanse oliebedrijven moet onderzoeken. Dat mag hij vooral niet te grondig doen, want uiteindelijk willen de overheid én zijn bazen (waaronder een sterke Christopher Plummer in een ijskoude rol) mee profiteren van die deal die nieuwe ontginningen zal opleveren. Tenslotte is er een behoorlijk verontrustende plotlijn rond enkele Pakistaanse gastarbeiders die in de oliestaat waar ze geen werk vinden, gerekruteerd worden door een iman met slechte bedoelingen.



Hoewel Syriana behoorlijk complex lijkt, valt het verhaal mits enige concentratie best te volgen. Gaghan heeft er immers een strak vertelde en mooi gedramatiseerde thriller van gemaakt over rijkdom, macht en de opofferingen die een land over heeft om dat allemaal te behouden - of hoe olie het ergste verslavingsmiddel van de VS weet te zijn. Syriana is dan ook geloofwaardig van begin tot eind en weet door zijn vele personages ook een zeer volledige indruk te geven. We zien hoe het systeem een trouwe ambtenaar (Clooney is uitstekend als tragische held), een lieve huisvader en een bedeesde advocaat corrumpeert, hoe de machtigen elkaar dekken en schouderklopjes geven en wat de bedenkelijke rol van de Amerikaanse overheid in het geheel is. Maar ook hoe men er in de oliestaten zelf over denkt en hoe de agressie woekert in een land waar niemand hoeft te werken behalve migranten. Die werkelijkheid, die je haast gemechaniseerd zou kunnen noemen, is zo grof, onrustwekkend en zelfs misselijkmakend smerig, dat Syriana aankomt als een mokerslag.



Gaghan heeft dus een ijzersterke, meeslepende film afgeleverd, die weliswaar de visuele flair van Spielberg of Soderbergh mist, maar toch zeer trefzeker en dynamisch in beeld is gezet. Was Munich een uitmuntende geschiedenisles, dan is Syriana een essentiële les actualiteit. Hoewel de kans nihil is dat deze film ook maar iets zal veranderen aan wat intussen een onkwetsbaar systeem is, zou deze indringende en politieke thriller verplicht kijkvoer moeten zijn voor iedereen.