The Square

Genre: Satire | Duur: 2u22 | 2017 | Release: 22 November 2017 | Land: Zweden | Regie: Ruben Östlund | Cast: Elisabeth Moss, Dominic West, Claes Bang , Terry Notary

In de loop der jaren heeft de Zweed Ruben Östlund zich gemanifesteerd als één van de meest fascinerende Europese filmmakers, wiens werken op meerdere vlakken genietbaar zijn. Hoewel zijn voorgaande film, Turist, net iets gebalder en wezenlijker was en de Gouden Palm al naar sterkere films is gegaan, weet ook The Square bij momenten geniaal te zijn. 

Deze komedie werkt op een eerste niveau als een geweldige satire over de kunstwereld. We volgen het wel en wee van Christian, de zelfvoldane hoofdcurator van een hip museum voor moderne kunst. Zijn job lijkt vooral zijn ego te moeten strelen en zijn streven voor eigen belang zet hem ook wel te kijk als iemand met veel blabla maar weinig echtheid. De journaliste die hem bij aanvang van de prent confronteert met dikdoenerij die rond een tentoonstelling hangt, blijkt in haar pogingen hem een spiegel voor te houden, echter ook maar een labiel geval.

In de verdere, eerder episodisch samengestelde kijk op de kunstwereld met zijn ego's en hipsters, betrekt Östlund ons bij heel wat hilarische, kunstgerelateerde voorvallen die op hun beste momenten aan de films van Roy Andersson doen denken: de lezing met een Tourettepatiënt in het publiek is bijvoorbeeld hilarisch, maar ook subtielere situaties werken, zoals een vernissage waarop de aanwezigen meer aandacht hebben voor het eten dan voor de speech. Toch staat de cineast duidelijk met één been in het heden. The Square is ook de naam van een kunstproject dat om vertrouwen en menselijke omgang draait en in die zin iets bijzonder actueel uitstraalt. Christian is immers op een vreemde manier slachtoffer geworden van een zakkenroller, maar de knullige, patserige wraakactie die hij met zijn manipuleerbare assistent op poten zet, dreigt eveneens uit de hand te lopen. Twee marketingbobo's zoeken intussen naar een manier om viral te gaan. 

Hoewel de langzame ontmanteling van Christian's ego de rode draad  vormt, is The Square opgebouwd rond een hele reeks spitse beschouwingen over kunst en het gebrek aan menselijkheid van een zichzelf als humaan opwerpende middenklasse. Meest illustratief is het poepchique galadiner dat door een performance-kunstenaar op zijn kop wordt gezet. Voor de hippe incrowd en rijke snobs die er verzameld zijn, is alles waw en cool zolang ze nadien maar verder kunnen champagne drinken. Wanneer de optredende aapmens in zijn pogingen reacties uit te lokken, steeds verder gaat, blijkt het voor de chique volkje daar op te houden. Dit accurate en heel knap geregiseerde tafereel vormt beslist het hoogtepunt van de film en de krachtige essentie ervan zet overige reflecties uit de prent eigenlijk wat in de schaduw.  

The Square was dus misschien gebaat bij iets meer focus op een bepaald thema en had ook korter gemogen. Anderzijds is geen enkele scène in de prent zwak aan en houdt Östlund onze aandacht moeiteloos vast, ook door zijn strakke beeldvoering. De twist die hij geeft aan alledaagse handelingen, het droogkomische dat hij weet te puren uit de ridicule pogingen van de mens om zich te manifesteren en de heel amusante spiegel die hij de kunstwereld met zijn elitarisme en breedsprakerigheid voorhoudt, maken dat The Square een groot kijkplezier vormt.