The Edukators

Is subversiviteit nog mogelijk de dag van vandaag? Een pertinente vraag waar al hele tijdschriftnummers en boeken aan werden gewijd. Cultuurpessimisten zien het somber in want het idee van subversiviteit werd (in de jaren zestig al) door de kapitalistische mallemolen gedraaid en ligt nu ontdaan van elke betekenis en netjes opgeplooid te wachten in de rekken van de H&M waar jongeren zich naargelang de voorschriften van het seizoen een hippie-, etnie- of punklook kunnen aanmeten. Ook op politiek-maatschappelijk vlak is het debat over subversiviteit een straatje zonder einde. Zo slaagt de andersglobalistische beweging er bijvoorbeeld maar niet in zich een duidelijke positie aan te meten in de strijd tegen het allesomvattende wereldsysteem waartoe het kapitalisme ondertussen is uitgegroeid.

Het is precies deze discussie over de mogelijkheid of onmogelijkheid van sociaal activisme waar The Edukators op inpikt. Peter en Jan zijn twee linkse studenten die met een lijstje namen van de jachtclub en Peter's kennis van alarmsystemen inbraken plegen in riante villa's. Stelen doen ze niet, ze gooien alleen maar wat meubilair door elkaar, verstoppen de digitale camera en mevrouw's juwelen en bezorgen de bewoners zo de schok van hun leven. Op een briefje laten ze een duidelijke boodschap achter: 'De vette jaren zijn voorbij' of simpelweg 'U bent te rijk', getekend The Edukators. Een directe verwijzing naar de economische malaise die in het Duitsland van Schröder steeds dramatischer vormen aanneemt. Met hun kleine acties proberen ze op hun eigen manier de strijd aan te gaan met onrecht en sociale ongelijkheid.

Hoewel ze de inbraken steeds zorgvuldig plannen laat Jan zich in een dronken bui door de impulsieve Jule (de vriendin van Peter) overhalen in te breken bij een zekere Hardenberg bij wie ze dankzij een dom ongeluk met een onverzekerde auto een afbetalingsplan van 8 jaar heeft lopen. Maar de man komt net thuis en betrapt hen op heterdaad. In paniek bellen ze naar Peter die geen andere optie ziet dan Hardenberg te ontvoeren naar een vakantiehutje in de Alpen. De man zelf, die al snel inziet dat hij niet met professionele criminelen te maken heeft, is nooit erg op zijn ongemak. En zodra het viertal in de bergen vastzit zonder enig idee hoe het verder moet, komen de gesprekken dan ook al snel op gang.

De scenaristen maken een gedurfde plotwending wanneer blijkt dat de gekidnapte topmanager zelf tijdens de woelige mei-'68 periode een linkse activist was die met zijn vrouw in een commune woonde. Toegegeven, het komt wat geforceerd over maar gelukkig houden de dialogen hetzelfde niveau aan als in het eerste deel van de film en worden de discussies nooit al te prekerig. Hardenberg lijkt zelfs helemaal open te bloeien in het gezelschap van de jongeren nu hij onverwacht bevrijd is van de dagelijkse rompslomp die 'somewhere along the way' zijn hele leven is gaan beheersen. Hij leurt lustig mee aan jointjes en vertelt kleurrijke verhalen over de vrije liefde en al die andere idealen en hoe hij die gaandeweg heeft laten varen voor het comfortabele en conformistische leventje dat hij nu leidt. Hij maakt zijn transformatie - die symbool staat voor een hele generatie ex-mei-68'ers - enigszins inzichtelijk en dat vraagt van de drie jongeren en de kijker dat ze hun eigen positie weer gaan herzien.

Regisseur Hans Weingartner liet zich al opmerken met Das weisse Rauschen (2000) een film over schizofrenie die zowel met de Max Ophuls prijs werd bekroond als met de prijs van Beste Debuut van de Duitse filmkritiek. Zijn tweede film The Edukators is meteen de eerste Duitse film in bijna 10 jaar die voor Cannes geselecteerd werd. Daniel Brühl (Goodbye Lenin) die in beide films een hoofdrol speelt, bewijst nog maar eens zijn talent. Nu de man goed op weg is een internationale superster te worden, kunnen we alleen maar hopen dat zijn filmkeuze even kritisch zal blijven. Ook de andere twee jonge acteurs (Julia Jentsch en Stipe Erceg) waren verrassende ontdekkingen. Het drietal slaagt erin The Edukators erg realistisch en tastbaar te maken. Jan en Peter worden niet afgebeeld als naïeve wereldverbeteraars noch als filmische tienerrebellen, hun acties worden steeds gemotiveerd in hun woorden en levensstijl. Je voelt dat deze film gemaakt is door een jonge enthousiaste cast en crew die vooral vanuit hun eigen ervaring vertrekt. Dialogen, looks en handelingen verkrijgen hierdoor een sterke authenticiteit. Ook de dynamische beeldregie met handcamera draagt bij tot de realistische en directe aanpak van The Edukators en geeft de acteurs ruimte voor improvisatie. De prent bevat verder ook voldoende humor en ironie om het moeilijke thema verteerbaar te maken en niet al te drammerig te zijn. De film gaat immers niet zozeer over politiek als over de leefwereld van jongeren en over de zin en onzin van idealen.

Ils Huygens Helemaal (niet) akkoord? Lees de