Capharnaüm

Cinema is soms escapisme, soms grote kunst en soms een venster op de wereld. In het geval van Capharnaüm gaan we twee uur op in het keiharde bestaan van een vluchtelingenkind in de Libanese sloppenwijken. Cineaste Nadine Labaki maakt er een rauw en authentiek relaas van dat ondanks de schokkende geloofwaardigheid en ontstellende tragiek ietwat berekend naar de hartzeer van de kijker zoekt.

Met de casting van een wel zeer expressief en telegeniek ventje heeft de filmmaakster het grote lot gewonnen: de jonge Zain Al Rafeea is impressionant als een mensgeworden straathond die vecht voor een bestaan en van nature uit ook nog eens strijdt voor anderen. Met verbluffende intelligentie en doorzicht houdt het kind zich staande op de rand van de radeloosheid. Eerst tracht hij te voorkomen dat zijn verachtelijke ouders zijn zusje verkopen, later tracht hij zich te ontfermen over een peuter - ook al een uitgekiend gecast ukkie.

Het aanschouwen hoe dat straatleven Zain de ene na de andere klap uitdeelt, komt hard aan bij de kijker. Ook de reden waarom de hele familie bij het begin van de film in de rechtbank verzameld is, grijpt naar de keel. Niemand blijft onbewogen bij het pijnlijk droevige lot van dit kind en van de eindeloze tristesse van het bestaan van zijn vele lotgenoten. De uitzichtloosheid van de personages is immens voelbaar. Ze zijn minder dan niets.

Niettemin gaat Labaki niet voluit voor ongepolijst neorealisme. Hoewel haar waarnemende filmstijl de protagonisten enkel lijkt te willen registreren, waarbij je je zelfs geïmponeerd afvraagt in welke mate dit nog geënsceneerd is, maakt ze ook filmische keuzes die te overdacht aanvoelen. Zo wordt de historie ons als een flashback gebracht, maar door nadrukkelijk een narratief kader te schetsen, wordt de hier-en-nu aanpak ondergraven. En wat had de casting van twee minder aantrekkelijke kinderen voor effect gehad? Bovendien lijkt ze net te weinig nuance aan de dag te leggen in het afschilderen van de ouders als monsters, die weliswaar zelf emotioneel ten berde brengen dat dit ook niet is wat ze van het leven gehoopt hadden.

De aangrijpende strijd van een straatkind om een menswaardig bestaan, levert confronterende cinema op

Capharnaüm heeft dus in feite alles in huis om oprecht en meesterlijk echt te zijn, maar lijkt dan toch niet voluit te durven gaan en wil iets te bewust aangrijpend zijn. Een zeker sentiment staat echter niet in de weg dat dit cinema is die je hart bont en blauw slaat. Confronterend tot op het oncomfortabele, maar hoopgevend door het toestaan dat ook het menselijke, het mededogen, de empathie een plaats vindt in het relaas. Er blijkt b.v. niet één instantie of overheidsafvaardiging in de film voor te komen die niet naar het goede streeft. Dat is misschien wat idealistisch voorgesteld?

Geen wonder dat een film als Capharnaüm alom bekroond werd, en opvallend genoeg zelfs heel vaak publieksprijzen won op tal van filmfestivals, waaronder Gent. Ook een oscarnominatie is niet zo verbazingwekkend. Dat zegt genoeg - en dat bedoelen we in beide betekenissen.

Sven De Schutter Helemaal (niet) akkoord? Lees de