Anton Chigurh: bovennatuurlijk?
Luidop Denken: Is Anton Chigurh uit No Country For Old Men een bovennatuurlijk personage?
“My formula for greatness in a human being is amor fati: that one wants nothing to be different, not forward, not backward, not in all eternity. Not merely bear what is necessary, still less conceal it – all idealism is mendaciousness in the face of what is necessary – but love it.” - Nietzsche
Omtrent Anton Chigurh, het personage van Javier Bardem uit de gebroeders Coen hun meesterlijke verfilming van Cormac McCarthys No Country For Old Men, bestaat de theorie dat hij een bovennatuurlijk wezen zou zijn. Argumenten hiervoor zijn Chigurhs spookachtige verdwijningen uit scènes, zijn typering als geest door sheriff Ed Tom Bell, een poster waar zijn tronie als een soort God boven het personage van Llewelyn uitstaart en de Coens die zelf naar zo’n interpretatie zouden gehint hebben in interviews. Ons antwoord op de vraag is echter ‘nee’, maar wél bezit Chigurh een eigenschap die hem boven de andere personages verheft: filosofisch inzicht.
Anton Chigurh zou namelijk als een soort taoïstische psychopaat kunnen aanzien worden: Hij begrijpt de aard van het universum en biedt er geen enkele weerstand tegen: in tegendeel, hij laat het in zijn voordeel werken door de “flow” van zijn eigen mentale constitutie en de gebeurtenissen die hem overkomen onbeschroomd te volgen. Hij doorziet dat hij niet anders is dan zijn muntstuk – “The coin got here the same way I did” – en omarmt dus dat willekeurige, amorele krachten hem bepalen. Meer nog: hij omarmt dat hij niet tegenover die krachten staat maar er zelf deel van is. Het is deze kwaliteit die hem zo onoverwinnelijk maakt en hem als een geest/bovennatuurlijke instantie doet lijken voor de andere personages van de film. Het transformeert hem tot iets sterker dan hij anders zou zijn. Maar net zoals het muntstuk slechts een muntstuk is, is Chigurh slechts een man. Als hij al van af het begin geen “natural born killer” was, zou hij niet gedijen in de meedogenloze wereld die No Country For Old Men portretteert. Het is de combinatie van zijn compatibiliteit met een barbaars universum en het voornoemd inzicht dat hem zo effectief maakt.
Chigurh staat dan ook in sterk contrast met de Ed Tom Bell (Tommy Lee Jones), die de aard van de wereld waarin hij leeft niet kan aanvaarden. De last van zijn met het universum onverenigbare moralen maakt het voor hem onmogelijk om mee te vloeien met de externe wereld zoals Chigurh doet. Het moment dat hij stopt een uitvoerder van de wet te zijn markeert een verlies van geloof in die moralen, zelfs als hij er een aanhanger van blijft op emotioneel vlak. Misschien is dat ook de reden dat hij ontslag neemt: Een doorgaande blootstelling aan de wreedheden van bestaan zouden zijn moreel karakter kunnen corrumperen. Dit sluit overigens aan bij de thematiek van nostalgie in de film: wordt de wereld inhumaner of brengt ouderdom simpelweg meer besef mee over de inhumane aard ervan? Hij vlucht dus van waarheid om comfortabel te kunnen leven in een bubbel van illusie. (Nuance: de distinctie tussen emotionele en intellectuele ervaring van waarheid is belangrijk. Ed Tom Bell die op het einde zegt: “And then I woke up” impliceert dat hij het intellectueel inzicht van Chigurh deelt, maar om de emotionele manifestatie ervan weg te houden, gaat hij op vroegtijdig pensioen.)
Nietzsche zou het oneens zijn met Bells oplossing– wat ons tot een tweede punt brengt: Chigurh kan ook vanuit een nog andere (hoewel hier nauw gerelateerde) filosofische hoek bekeken worden. Hij bezit namelijk wat Nietzsche “amor fati” noemde: de liefde voor het noodlot. Hij aanvaard wat zijn pad kruist en verspilt geen tijd aan nutteloze weifelingen of verlangen naar een anders uitziende werkelijkheid. Noch bij zijn arrestatie, een schotwonde in zijn been, of een open armbreuk na een auto-ongeval vertoont hij enige paniek of zelfbeklag. Chigurh weet dat hij slechts één optie heeft: doen wat hij kan en lukt dat niet, dan is dat maar zo. Lamenteren is onproductief.
Llewelyn (Josh Brolin) is een tweede personage die deze “amor fati” kwaliteit bezit. Na opgejaagd te zijn door leden van een drugskartel handelt hij extreem praktisch en laat hij noch spijt, noch emoties zijn effectiviteit in de weg staan. Zoals hij zegt tegen zijn vrouw: “Oh, baby, things happen…” Hij aanvaardt steevast het lot dat hem bekomt en lijkt ergens zelf van de uitdaging te genieten. Het verschil met Chigurh is dat hij simpelweg niet gemaakt is voor het hachelijk spel dat hij speelt, zoals geëxpliciteerd door Carson Welles (Wooody Harrelson). Niet alleen omdat hij geen even goede moordenaar is, maar omdat hij een moreel kompas heeft die de aard van zijn wereld tegenspreekt. Het is immers een morele beslissing die al zijn problemen veroorzaken: de stervende gangster in de woestijn water gaan geven. Bovendien zou hij aan zijn uiteindelijke moordenaars ontsnapt kunnen zijn moest hij overspel gepleegd hebben met de vrouw aan het zwembad. Qua metafysisch besef schiet Llewelyn met andere woorden tekort.
Indien Chigurh als een bovennatuurlijk wezen moet aanzien worden kan dat dus alleen op een heel abstract niveau, als een belichaming van de wispelturige en amorele krachten die ons lot determineren. Maar hij zelf als personage is subject aan die krachten. De crash op het einde, een compleet willekeurige gebeurtenis die hem serieus schade aanricht, is daar onbetwistbaar bewijs van. Zoals de dame aan het zwembad zegt: je kan nooit weten wat je te wachten staat– zelfs niet als je Anton Chigurh bent.