Going Clear: Scientology and the Prison of Belief

Genre: Documentaire | Duur: 1u59 | 2015 | Release: 0 - | Land: VS | Regie: Alex Gibney | Cast: Tom Cruise, Paul Haggis

In tegenstelling tot wat de opzet doet vermoeden, is het de makers van Going Clear: Scientology and the Prison of Belief niet per se te doen om een negatieve belichting van de Scientology-beweging. Hoewel dit geloof heel wat tegenstanders kent en er makkelijk kritische stemmen te vinden zijn,  - in België wordt Scientology zelfs als een sekte bestempeld - wil men in deze op veilig spelende documentaire schijnbaar niets meer dan een neutraal en diepgravend onderzoek doen naar het hoe en wat van de beweging. Alleen blijken de feiten en getuigenissen die aan bod komen zodanig uitzinnig en absurd dat je geen zinnig mens kan zijn als je gelooft dat Scientology zomaar een religie is.

In de aanvankelijke opzet van de beweging - tot voor de dood van stichter L. Ron Hubbard, LRH voor de vrienden, - is Scientology nog niet veel meer dan een groep zoekenden onder leiding van een charismatische leider die bedenkelijke sciencefictionromans schreef. Hubbard bleek zelf volkomen overtuigd van zijn rol als geestelijke gids en zou niet meteen kwade bedoelingen gehad hebben. Megalomanie was hem wel niet vreemd - The Master zou deels gebaseerd zijn op de beginjaren van Scientology, met het personage van Philip Seymour Hoffman als surrogaat voor Hubbard - en de volgelingen waren wellicht niet de sterkst in hun schoenen staande individuen, maar de vele grensoverschrijdende praktijken waarvoor Scientology intussen bekend staat, zouden pas voorvallen na de dood van Hubbard in 1986, wanneer de kerk wordt overgenomen door de gevaarlijke David Miscavige, die zich met Tom Cruise als uithangbord onoverwinnelijk achtte. 

De sterkte van deze meeslepende documentaire is de geloofwaardigheid van de sprekers die aan bod komen. Er werden immers tal van sleutelfiguren bereid gevonden mee te werken, allemaal mensen die destijds een belangrijke rol speelden binnen de kerk, maar nu tot inzicht zijn gekomen en neutraal vertellen wat er zich allemaal afspeelde bij Scientology. De makers van deze film hebben geen dramatisch effecten, manipulatieve verteller, schokkende slogans of suggestieve camera- en montagetechnieken nodig om de feiten minstens verbazingwekkend te noemen.

Dit relaas evolueert dan ook prachtig van interessante geschiedenisles naar een onthullende kijk op een groteske, soms hilarische maar vooral ongelooflijke praktijk vol intimidaties, geestelijk misbruik, mishandeling, belastingfraude, manipulaties en van de pot gerukte rituelen (waaronder de vele uren auditing met een soort meter die de volgelingen dagelijks moeten ondergaan). Meer zelfs, de enige beelden die aangedikt lijken, komen uit promovideo’s van Scientology zelf.

Tom Cruise, die de kans kreeg om aan deze film mee te werken maar daar niet op inging, komt er bekaaid af: deze man is duidelijk gewoon knet-ter-gek. Wie verlekkerd is op Hollywoodanekdotes, komt wel iets te weten over hoe Scientology destijds zijn huwelijk met Nicole Kidman aanpakte, maar dit komt slechts beperkt aan bod. Over Katie Holmes komen we zelfs niets te weten, maar dat Scientology een stevige lepel in de pap te roeren heeft als het op het liefdesleven van Cruise aankomt, is wel duidelijk.

Maar ook de verhalen van heel wat minder bekende betrokkenen zijn de moeite waard. Sommige kunnen geamuseerd vertellen door welke hel ze zijn gegaan, anderen blijken beschaamd terug te kijken op hun blind geloof. Een aantal van hen, waaronder Oscarwinnaar Paul Haggis, maken ook duidelijk dat Scientology nergens voor staat. De in een attachékoffertje bewaarde geheime geschriften die de essentie bevatten, krijgt een lid van de kerk pas na vele jaren en verdiensten te lezen, en die blijken vooral uit complete nonsens te bestaan.

Going Clear: Scientology and the Prison of Belief  is wars van sensatiezucht en narratieve trucjes een heerlijk onthullende, krachtige en amusante documentaire die je moeiteloos uitkijkt.