On The Road

Weinig filmprojecten die zo problematisch verliepen als de verfilming van On The Road, een van de meest polariserende boeken in de geschiedenis van de Amerikaanse literatuur. Al sinds het verschijnen van Jack Kerouac’s generatiedefiniërende roman in 1957 praat men over een verfilming. Zelfs de ondertussen overleden Kerouac wou zijn boek over de Beat-generatie graag verfilmd zien, het liefst nog met zichzelf en Marlon Brando in de hoofdrollen. Het boek werd echter onverfilmbaar geacht, en na ontelbaar veel filmstudio’s, regisseurs en schrijvers kwam het script in 1979 in handen van ene Francis Ford Coppola. Ook hij en een dozijn andere schrijvers struikelden over het script, dat ondertussen zowat vervloekt leek. En toen zag Coppola The Motorcycle Diaries, de Che Guevara biopic van Walter Salles. Hij vertrouwde het script prompt toe aan Salles en zijn schrijver Jose Rivera. Anno 2012 is het dan eindelijk zover.

In het pseudo-autobiografische On The Road reizen het hoofdpersonage Sal Paradise (Kerouac zelf, de pseudoniemen werden gebruikt om rechtszaken te vermijden) en zijn impulsieve maar charismatische kompaan Dean Moriarty (Neal Cassady, vertolkt door Garrett Hedlund) een aantal keer het Amerikaanse continent door. Ook Allen Ginsberg, wiens evenzeer definiërende gedicht Howl eerder al op magistrale wijze verfilmd werd, is een personage in het verhaal. ‘Sal Paradise’ (een eerste dragende rol voor Sam Riley) en zijn lotgenoten zijn gedreven door het verlangen en proberen tijdens hun rondreis de banaliteit van het leven te ontvluchten met behulp van alcohol, seks, drugs en jazzmuziek; om uiteindelijk te proberen een soort transcendentie, een openbaring te bereiken.

Om het boek echt tot leven te laten komen, moesten Salles en Rivera loskomen van het script, de karakteristieke formele moeilijkheden overboord gooien en het verhaal op een nieuwe manier te vertellen. Een heel dankbaar element hiervoor is de jazzmuziek, die de Beats als representatief beschouwden voor de authenticiteit en het non-conformisme van hun literatuur, en wat toevallig ook uiterst geschikte filmmuziek vormt. Een tweede dankbare element was natuurlijk de setting van het verhaal: het Amerika van de jaren '40 en ’50 door de ogen van een aantal prettig gestoorde maar onrustige figuren die het land doorkruisen. On The Road wordt beschouwd als het allereerste roadtrip-verhaal, een formule die al vaker succesvol bleek op het scherm. Dit voordeel is echter evenzeer een valkuil, want het concept is ondertussen al wat cliché geworden, en het revolutionaire karakter van het verhaal is ruim vijftig jaar na datum wat afgebleekt.

Cinematografisch gezien is On The Road fantastisch. Salles heeft een oog voor esthetiek en beeldsymboliek. Het ietwat gesatureerde kleurenpallet en het precieze camerawerk brengen het gevarieerde Amerikaanse landschap tot leven. De verzameling jonge acteurs zet de impulsieve bende behoorlijk neer, vooral Kristen Stewart, die het juk van Twilight complexloos van zich afspeelt, en Garrett Hedlund zijn zeer verdienstelijk. Riley is iets te vlak en emotioneel beperkt en slaagt er nooit in om de kijker echt te betrekken in zijn verhaal. Zijn doorleefde rokersstem is echter wel een meerwaarde voor de voice-over. De bijrollen zijn trouwens heel mooi bezet, met onder meer Kirsten Dunst, Viggo Mortensen en Steve Buscemi.

Uiteindelijk slaagt Salles er helaas onvoldoende in om de complexiteit van het boek te vatten. Hoewel de gelaagde relaties tussen de personages goed tot uiting komen, blijkt de schwung van Kerouac’s vertelstijl en de geest van de Beat-generatie inderdaad zeer moeilijk in film te vertalen. Wat overblijft is vooral een sfeervolle film die er heel mooi uitziet, en een interessante emotionele zoektocht van de jonge protagonisten toont. Salles maakt er haast een coming-of-age verhaal van, en geeft niet de indruk dat hij probeerde om het de geest van het boek te vatten. De focus van het vrijheidsideaal wordt min of meer genegeerd, terwijl bepaalde aspecten uit het boek, zoals de seksuele beleving, wordt uitvergroot. Salles speelt op safe en maakt handig gebruik van de interessante elementen die aanwezig zijn, maar een meesterwerk zoals het bronmateriaal is het niet geworden.

Tim Vanhoorneweder Helemaal (niet) akkoord? Lees de