À Perdre La Raison

À Perdre La Raison deed wat stof opwaaien op het afgelopen filmfestival van Cannes en bij zijn Belgische release. De film is vrijelijk gebaseerd op de zaak Geneviève Lhermitte, de vrouw die in 2008 in haar huis in Nijvel haar vijf kinderen vermoordde. ‘Hoe kan een moeder al haar kinderen doden?’ was niet enkel de meest gebruikte krantenkop van dat jaar, maar ook het uitgangspunt van de nieuwe film van Joachim Lafosse.

Het stof leek te gaan liggen nadat iedereen de film gezien had. Dat de zaak nog vers in het geheugen lag en dat de betrokken partijen zich tegen de productie van de film gekeerd hadden, konden niet opboksen tegen de nuancering waarmee Lafosse de vraag uiteindelijk tracht te beantwoorden. Zijn doel is niet om een statement te maken, een mening in te nemen of oude wonden open te rijten, maar om te doen wat een kunstenaar doet, namelijk op zoek te gaan naar een waarheid. Sensatie is het laatste gevoel dat in À Perdre La Raison te bespeuren valt. Lafosse bewees met zijn vorige films, en in het bijzonder met Nue Propriété en Élève Libre, dat hij niets meer nodig heeft dan een handvol mensen en een keuken om een spannend verhaal te vertellen. Dat is voor deze film, ondanks de onvermijdelijke ontknoping, niet anders. Het gaat hem immers niet om de profilering van een moordenaar, maar om de verschuiving van een groepsdynamiek naar een situatie waarin iemand ten einde raad is.

Centraal staat de jonge Murielle, sterk vertolkt van Emilie Dequenne. Ze is stapelverliefd op haar vriend Mounir. Hij is van Marokkaanse afkomst, maar werd naar België gehaald door de Brusselse huisarts André Pinget. Die is een soort weldoener voor Mounirs familie. Na hun huwelijk gaan Murielle en Mounir zelfs bij hem inwonen. Ook wanneer Murielle het ene na het andere kind krijgt, blijven ze bij Pinget. De driehoeksverhouding is aanvankelijk stabiel, maar groeit na verloop van tijd scheef.

Aanvankelijk is Murielle een bruisende en innemende vrouw. Na elke bevalling zie je echter meer kleur uit haar gezicht wegtrekken en de wallen onder haar ogen groeien. Die graduele verandering merkt haar omgeving niet op – mensen zijn nu eenmaal gebouwd om luide knallen te horen, geen toenemend geruis. Door de invloed van Pinget en zijn eigen Marokkaanse origine, zie je Mounir in een andere richting verschuiven. Van charmante verloofde gaat hij over naar beïnvloedbare en autoritaire echtgenoot. Pinget is de meest mysterieuze figuur. Wat hij precies wil, is nooit duidelijk; enkel wanneer hij iets niet wil, gaat het masker af.

In die constellatie neemt Murielle stelselmatig een onbegrepen en verdrukte positie in. De twee mannen, en ook Murielle zelf, brengen haar in een vicieuze cirkel van verantwoordelijkheid en schuld. De meest opvallende vraag is dan ook ‘Maar je hebt toch alles wat je wil?!’, net omdat het geen vraag is. Murielles verlangen krijgt geen plaats, en vormt zich om tot ‘donkere gedachten’, zoals ze ze zelf benoemt. Wanneer ze aanhaalt dat de situatie niet meer houdbaar is, is ze al van de scène geschoven en kan Mounir niet voor haar kiezen. Paradoxaal maakt die waarschuwende functie op dat moment van haar het meest gezonde personage, weliswaar in een ongezonde situatie. En dan wordt de ruis een knal.

À Perdre La Raison hoeft daarmee niet enkel ‘het verstand verliezen’ te betekenen, maar ook de reden verliezen. De reden waarom Murielle, en misschien ook Geneviève Lhermitte, haar kinderen vermoordde, is niet het verhaal van een losgeslagen psychopaat, maar van een persoon die tot het uiterste gedreven wordt en waarbij een eenduidige reden verloren is geraakt in het systeem rondom haar.

Bert Lesaffer Helemaal (niet) akkoord? Lees de