The Tree of Life

Genre: Drama | Duur: 2u28 | Release: 18 Mei 2011 | Land: VS | Regie: Terrence Malick | Cast: Brad Pitt, Sean Penn, Jessica Chastain, Hunter McCracken

Met slechts 4 films in 30 jaar wist Terrence Malick zich een heuse reputatie op te bouwen als een van de meest opmerkelijke regisseurs van de vorige en deze generatie. Met zijn nieuwste wapenfeit, The Tree of Life, bevestigt hij nogmaals zijn status als grootmeester van de cinema. The Tree of Life is een van de mooiste, meest ambitieuze en gedurfde films van afgelopen (en misschien wel komende) jaren geworden, een culminatie van al zijn voorgaand werk als het ware. En net als bij zijn vorige films hanteert de visionaire Malick het medium film hier op een zeer kunstzinnige en poëtische manier en biedt hij een audiovisueel overweldigende meditatie over spiritualiteit, het kosmische, de betekenis van het leven en onze band met de natuur en de wereld.

De film volgt het leven van Jack O’Brien, de oudste van drie zonen van een Amerikaans middenklasse gezin anno jaren 1950.  Langzaamaan komen we te weten hoe zijn ongelukkige jeugd, waarbij zijn strenge vader en de dood van zijn broer een belangrijke rol spelen, aan de basis liggen voor de volwassen Jack, een verloren ziel in de moderne wereld. Opmerkelijk is dat Malick voor de uitwerking niet voor een lineaire manier van vertellen heeft gekozen. Hij verweeft in de film heden en verleden, toont droombeelden, fantasieën en herinneringen en legt de nadruk op de gedachten van de personages. Op deze manier krijgt de film een 'stream of consciousness'- vorm, vergelijkbaar met films als The Mirror van Andrei Tarkovsky of L’Année Dernière à Marienbad van Alain Resnais. Door de fragmentarische opbouw van het verhaal, is de film eerder een impressie van de jeugd en het leven van Jack, die net als zijn ouders steeds op zoek is naar zijn plaats in het leven en zijn relatie tot God en de wereld.

Maar net als in Ingmar Bergmans Silence of God-trilogie, antwoordt God niet en blijven zij net als ons in het duister tasten. Als de moeder in het begin van de film vertelt dat er twee paden in het leven zijn, dat van de gratie en dat van de natuur, blijkt al snel dat Malick deze wil verkennen. Zo neemt hij ons mee, gedurende een 20 minuten durende sequentie, die nu al onvermijdelijk vergeleken wordt met de 'stargate'-scène uit 2001: A Space Odyssey,  op een trip van het ontstaan van de wereld tot de geboorte van Jack. Net als bij Malicks vorige films krijgen we ook natuurbeelden te zien die verweven zijn met het verhaal van de familie. Hoe God in dit plaatje past, laat hij aan de kijker zelf over, maar het is duidelijk dat Malick ons op een humanistische manier iets wil vertellen over de eeuwigheid en de cyclus van het leven. De hele film straalt dan ook iets kosmisch en spiritueel uit, en het familieverhaal dient vooral om op metafysisch niveau na te denken over het grote verhaal van het leven.

Gelukkig is Malick ook een regisseur die een sterke visuele stijl weet te handhaven die deze zware kost ondersteunt. De ruimtescènes hoeven op geen enkel moment onder te doen voor die uit The Fountain of 2001 en ook de scènes van de oeroude aarde zijn werkelijk indrukwekkend. Tijdens deze en de andere scènes springt de prachtige cinematografie van Emmanuel Lubezki, die ook meewerkte aan The New World, zo in het oog, met een continu bewegende camera, die enkel stilstaat om te focussen op de schoonheid van de kleine dingen des levens. Begeleid door prachtige klassieke muziek en de voice-overs van de personages, krijgt heel de film een zeer hoog poëtisch en contemplatief gehalte van een haast ongeziene schoonheid. De personages worden ook uitstekend vertolkt door de cast, gaande van de kinderen tot Sean Penn en Brad Pitt, die nog maar eens bevestigt dat hij wel degelijk kan acteren als je hem een goed script en een goede regisseur toeschuift.

Dat de film door zijn compromisloosheid, zijn narratieve en visuele complexiteit en metafysisch opzet het publiek zal verdelen is uiteindelijk onvermijdelijk. Maar The Tree of Life is zo’n film die je maar één keer om de zoveel jaren tegenkomt. Een uniek en een diep persoonlijke werk, dat vooral diegenen die op zoek zijn naar uitdagende en kunstzinnige films zal aanspreken.