Taxi to the Dark Side

Alex Gibney de maker van de ophefmakende documentaire Enron: The Smartest Guys in the Room is terug met een nieuwe aanklacht tegen het Amerikaans beleid. In de oscarwinnende docu Taxi to the Dark Side onderzoekt hij de oorsprong van de befaamde martelfoto's van Abu Ghraib die nog niet zo lang geleden de wereld schokten. Zijn vertrekpunt is echter niet Abu Ghraib, maar Afghanistan enkele jaren eerder waar de onschuldige taxi-chauffeur Dilawar na vijf dagen stierf ten gevolge van eindeloze martelsessies, waarbij er zo hard op zijn benen was geslagen en geschopt dat er niets dan pulp overbleef. De soldaten die hierbij betrokken waren, werden jaren later veroordeeld maar geen enkele hogere officier werd bij het onderzoek betrokken, ook niet bij latere incidenten zoals die van Abu Ghraib. Het gaat volgens hen altijd om geïsoleerde incidenten, veroorzaakt door een kleine groep 'rotte appels'. De documentaire is opgevat in klassieke BBC-docu traditie, en bewijst aan de hand van interviews met soldaten, advocaten, ex-militairen en ex-gevangenen, archiefbeelden en memo's van hooggeplaatsten dat de orders rechtstreeks van het Witte Huis kwamen en dat het clubje rond de Bushadministratie, zoals Alberto Gonzales en Donald Rumsfeld goed genoeg wisten wat er zich in hun gevangenissen afspeelde. Meer nog, dat ze er rechtstreeks verantwoordelijk voor zijn. Via het verhaal van Dilawar breidt Gibney de cirkel van martelingen verder uit naar Abu Ghraib en Guantanamo Bay.

Wat deze docu voor een stuk ook argumenteert is dat we de fout niet bij de soldaten in het veld moeten leggen omdat het jonge en onvoldoende getrainde soldaten waren die plotseling na 9/11 zwaar onder druk gezet werden door Washington 'to produce intelligence', 'to get the information'. Belangrijker is echter dat de richtlijnen in verband met ondervragingstechnieken van vermeende terroristen voortdurend werden aangepast in de meest ambigue bewoordingen waardoor de interpretatie ervan volledig begint af te hangen van de interpretant. Hierdoor kunnen hogergeplaatsten hun handen steeds in onschuld wassen indien er iets uitlekt. De veroordeelde soldaten zijn niet meer dan zondebokken die gebruikt werden om de publieke opinie te sussen. In zijn geslaagde poging om hoger op de ladder te gaan kijken, lijkt Gibney bij de vraag van individuele ethische verantwoordelijkheid echter nooit stil te staan, vertrekkende van het uitgangspunt dat soldaten opgeleid worden om orders te volgen.

Los daarvan wijst de documentaire duidelijk aan dat een nieuw klimaat van gevangenschap en ondervragingstechnieken ingang heeft gevonden in de VS. Terroristen of vermeende terroristen worden zoveel mogelijk ontmenselijkt, vandaar de schokkende foto's (waarvan sommige nooit eerder getoond werden in de media) van gevangenen die naakt als honden aan een leiband worden gehouden, of met zakken over hun hoofd rondlopen. En dan hebben we het nog niet over de gruwelijke martelingen die ze moeten ondergaan, soms met de dood tot gevolg. In Bahmar in Afghanistan, waar Dilawar stierf, werden niet minder dan 105 sterfgevallen omschreven als 'moord'.

Los van de vele marteltechnieken zoals slaapdeprivatie, urenlange ophanging aan kettingen of waterboarding (waarbij iemand het gevoel krijgt te verdrinken door water in zijn keel te gieten) worden gevangenen ook beroofd van al hun rechten. Wars van internationale mensenrechten, in het bijzonder de Conventie van Genève in verband met krijgsgevangenen, hebben ze geen recht op een eerlijk proces, geen recht om gehoord te worden en zich te verdedigen, vaak weten ze niet eens wat de reden is van hun arrestatie. Bush diende zelfs een notie in om terroristische gevangen voor onbepaalde tijd te kunnen vasthouden, die gelukkig niet aanvaard werd. The land of the free wordt zo wel een heel ironische zaak, nu alle individuele vrijheden en rechten waar Amerika voor staat in naam van de war on terror onder de mat geschoven worden. Een onthutsende must-see documentaire die net als Enron in het hart van Amerika's schizofrene ziel kijkt.

Ils Huygens Helemaal (niet) akkoord? Lees de