Nostalgia De La Luz

Ergens hoog boven de bewoonde wereld, op het droogste plekje van onze aardbol, turen hongerige ogen naar een onmetelijke sterrenhemel. Mechanische reuzenarmen openen een wit scherm, radertjes grijpen in elkaar en een meterslange buis richt zich naar boven, klaar om de grootste geheimen en oudste vragen van ons bestaan te ontrafelen. Dit is de machtige sterrentoren in de Atacama woestijn, een niemandsland tussen de Zuid Pacific en de Andes waar sterrenkundigen van over de hele wereld zich verzamelen om er doorheen de meest heldere lucht naar de sterren te gapen.

Tegelijk is het de plek waar archeologen in de van ontbinding gespaarde bodem ploeteren naar een verborgen verleden: mummies, ontdekkingsreizigers en mijnwerkers worden er in perfecte staat bovengehaald. Ook een veel duistere geschiedenis, die van de dictatuur van Pinochet ligt er begraven. Maar deze wordt dankzij het collectieve Chileense stilzwijgen niet aan het licht gebracht, behalve dan door een groepje dappere nabestaanden dat al achtentwintig jaar lang op zoek isnaar de resten van hun overledenen, er de gekraakte aarde met de schop omspitten en kleine stukjes bot boven halen, een voet, een zakdoek, een pluk haar.

Dit is de dubbele wereld die zich in Nostalgia De La Luz opent. Het portret van een streek, waarin mensen op zoek zijn naar botten en sterrengruis. Het portret van een land, dat bereid is diep in de geschiedenis en tot de grenzen van het universum te graven maar niet in dat van haar recent verleden. Bovenal is het een portret van de tijd en hoe het menselijke geheugen erdoor getekend wordt.

Nostalgia De La luz kruipt heel onopvallend onder je huid en laat je zowel dromen als gruwelen van een verborgen verleden.

Aan de hand van enkele verhalen – dat van de astronoom, de archeoloog, de striptekenaar, de zus, het sterrenmeisje – gaat regisseur Patricio Guzmán op onderzoek langs verre melkwegstelsels, honderden houten grafzerken en de resten van Chili's grootste concentratiekamp om zo, mede dankzij het verrukkelijke camerawerk en dito muziek, een wonderlijke synergie tussen deze verschillende werelden te creëren. Ondanks de beladen thematiek levert het geheel een verrassend lichte film op, meeslepend dankzij zijn conventionele, doch geslepen structuur en uitmuntende documentatie, maar ook fragiel en af en toe ongenuanceerd door het schijnbaar ongedwongen karakter. Guzmán toont vooral, zonder oordeel maar wel met een uitgesproken gevoel voor pathos, hetgeen hem soms tot op het randje van plat sentiment brengt, maar vaker tot ongebreidelde poëzie.

Nostalgia De La luz – wat zoveel als nostalgie naar het licht betekent – is een duivelse documentaire, die heel onopvallend onder je huid kruipt, je meesleurt in zijn ingenieuze constructie en je zowel laat dromen als gruwelen van een verborgen verleden. De onmetelijke leegte en ontelbare geheimen van de Atacamawoestijn als metafoor voor ons getroebleerde geheugen en de sterrenhemel erboven als enige getuige. Dagen later prikken de zandkorreltjes en het sterrenstof ons nog steeds in de ogen en vallen we over een zinnetje dat ons lang geleden door een Britse balling ingefluisterd werd. Geen idee of Oscar Wilde ooit een woestijn doorkruiste maar misschien vat hij hiermee deze prachtprent wel het mooist: We are all in the gutter, but some of us are looking at the stars.

Ruben Vandersteen Helemaal (niet) akkoord? Lees de