My Scientology Movie

Van een hoogstpersoonlijke visie of een authentieke beeldtaal moet Louis Theroux doorgaans alvast niet hebben. Om die redenen kan zijn zelfverklaard label als documentairemaker zelfs ter discussie gesteld worden. Niettemin is dit televisie-icoon een gevestigde waarde dat een toonbeeld is voor vele journalisten. Met zijn charmant en naïef voorkomen weet hij het vertrouwen en de openheid van zijn geïnterviewde personen moeiteloos voor zich te winnen. Zo leverden de talloze opmerkelijke ontmoetingen tijdens zijn tripjes door de VS, gaande van neonazi’s tot de Westboro Baptist Church, ongetwijfeld onvergetelijke televisie op.

Met zijn grote fascinatie voor culten, was de Scientologykerk een van de overblijvende onderwerpen op Theroux’ bucketlist. Deze organisatie vergaarde vooral bekendheid door het lidmaatschap van enkele celebrities zoals John Travolta of Tom Cruise, die ondertussen zowat het uithangbord van de kerk is. Maar de sekte werd pas berucht door de vergaande smeercampagnes, waarmee ze ontrouwe of opstandige ex-leden trachten te ruïneren. Huidig voorzitter van Scientology David Miscavige is daarbij het centrale figuur die bij elke vermoeden van verzet de tirannie zou orkestreren.

Al snel kwam Theroux tot de vaststelling dat hij met zijn imago onmogelijk toegang zou krijgen tot deze organisatie, die niet meteen bekend staat om hun transparantie. Wel kon hij enkele ex-leden overtuigen om mee te werken. De meest opvallende getuige is Marty Rathbun, die jarenlang als fixer voor de kerk mensen moest afdreigen. Door middel van re-enactments, gebaseerd op enkele getuigenissen, worden de verontrustende situaties binnen de kerk opgevoerd. Hiervoor gingen Theroux en regisseur John Dower de mosterd halen bij Joshua Oppenheimer, die met het meesterlijke The Act of Killing enkele beulen van de voormalige Indonesische dictatuur hun martelingen liet naspelen.

Theroux kan de omerta van Scientology niet doorbreken, maar kan toch enkele straffe momenten vastleggen.

In 2015 kwam HBO nog op de proppen met Going Clear: Scientology and the Prison of Belief, een onwaarschijnlijk straffe documentaire die al heel wat sinistere praktijken uit de groep onthulde. In die zin lijkt Theroux in snelheid gepakt, al biedt hij met My Scientology Movie een waardevolle aanvulling. Hij schaamt zich nooit om zich bij de leefwereld van zijn onderwerpen te betrekken, wat gewoonlijk voor hilariteit zorgt. Zo organiseert hij samen met ex-lid Marty Rathbun een casting om acteurs te strikken voor de rollen van Tom Cruise en David Miscavige en nadien deel te nemen aan de re-enactments. Maar het wordt pas echt akelig wanneer ze in de gaten worden gehouden door enkele bedenkelijke figuren.

Theroux tracht zoals gewoonlijk de betrokken partijen van zijn onderwerp in hun waardigheid te laten en biedt hen een eerlijke kans om hun motieven uit te klaren. Maar voor de huidige leden van Scientology is het duidelijk dat ze trouw zweren aan een strikte omerta. Wat dan toch aan het licht wordt gebracht, bevestigt enkel dat deze organisatie draait om geld, macht, intimidatie, spionage en superioriteitsgevoelens. Hun intimidatiepolitiek doet zelfs bijna denken aan die van de Stasi uit de DDR. Theroux kan hier enkele voorbeelden van op camera vastleggen, maar verliest gaandeweg wat zijn focus en het wordt voelbaar dat hij nooit tot deze sekte kan doordringen. Hij mikt dan ook vooral op amusement, dan wel op nuance en neutraliteit. Toch kan deze film bij zijn beste werk gerekend worden.

Bert Coppens Helemaal (niet) akkoord? Lees de