Mr. Nobody

Genre: romantische sf | Duur: 2u18 | 2009 | Release: 13 Januari 2010 | Land: België, Canada, Frankrijk | Regie: Jaco van Dormael | Cast: Jared Leto, Diane Kruger, Sarah Polley, Linh Dan Pham, Rhys Ifans, Toby Regbo, Natasha Little

Drie jaar geleden hoorden wij voor het eerst de titel Mr. Nobody vallen. We hadden net Jaco Van Dormaels Toto le héros uit 1991 gezien en weigerden uit de bubbel van bonte kleuren, rode snoepjes en boum boum te komen. Dus we besloten te wachten. Van Dormael had zeven jaar aan een scenario gewerkt, dat een, naar Europese normen, monsterlijke 50 miljoen euro nodig had om gerealiseerd te worden. Producent Philippe Godeau wist de centen bijeen te schrapen via televisiezenders, coproducenten en filminstituten uit Frankrijk, Groot-Brittannië, Canada, Duitsland en België. Een tijdrovend scenario en een vermoeiend ontwikkelingsproces kunnen al eens een irritant onsamenhangende film voorspellen. De anticipatie was hoog en de kans op massale teleurstelling groot. Toen werd de film geweigerd in de competitie van Cannes, om daarna bekroond te worden op het filmfestival van Venetië.

Voor het thema en de visuele stijl breit Van Dormael verder op Toto le héros. Zijn verhaal draait rond Nemo Nobody; de film stelt de vraag wat dat verhaal nu eigenlijk is. Nemo is een kind van negen, een puber, een volwassene en een bejaarde van 120. Er worden verschillende levens geleid, allemaal even bestaand als onbestaand. Nemo is iedereen en niemand, eeuwig levend en nooit geboren. Zijn geschiedenissen worden ingevuld door de drie kleurrijke vrouwen Anna, Elise en Jean. Elk verhaal is het resultaat van andere keuzes, andere toevalligheden en vlinderslagen aan de andere kant van de wereld. Ze worden niet na elkaar verteld, maar door elkaar, meegaand op verschillende golven van de tijd; concepten als flashbacks en flashforwards falen om het allemaal uit te leggen. De golven botsen, lopen evenwijdig en verwijzen naar elkaar, alsof ze op een ander niveau van elkaar afweten.

Mr. Nobody is een en-film, geen of-film, alsof ook Van Dormael niet kon kiezen tussen verschillende verhalen. Hij gebruikt visuele leidmotieven, zoals water, om de verknopingen over te brengen. Ze dienen thema's als de verscheurdheid die keuzes met zich meebrengen, de richting van de tijd en de eeuwigheid van liefde. Epicentrum van de emotionele aardbeving is de keuze van een kind tussen zijn vader en moeder, een compulsieve gedachte die ons op de speelplaats ook wel eens overviel. Hoe complex Van Dormaels universum ook lijkt, alles lijkt een afgeleide van dat ene dilemma, alsof hij de film moest maken om de verschrikking aan te kunnen. Het is enkel een ware artiest gegund om 50 miljoen euro te kunnen besteden aan de uitdijnende pijn van een enkel moment.

Van Dormael is door en door visueel ingesteld om zijn verhaal te vertellen. We kregen over ons heen: versnelde en vertraagde beelden, extreme close-ups, kleur- en muzikale motieven, montages van verhalen-in-verhalen(-in-verhalen) en de spectaculaire visualisering van de wereld in 2092. Toch is de grens tussen eenvoudig en gewichtig, persoonlijk en universeel, niet altijd even gemakkelijk te trekken. Soms lijkt Mr. Nobody op een geëxplodeerde versie van Toto le héros, met meer verhalen en meer personages, minder chronologie en minder overzicht. Gevolg is dat niet alle delen, zoals dat van Jean, even sterk zijn. De film bezwijkt net niet onder zijn eigen gewicht.

Misschien mocht Mr. Nobody wat meer The Fountain zijn, eveneens narratief complex en visueel overweldigend, maar zonder enige overtolligheid. Of misschien moeten we niet zeuren en blij zijn met de twee goeie films die we in Mr. Nobody zagen.