The Land of the Enlightened

Genre: documentaire | Duur: 1u27 | 2016 | Release: 16 Maart 2016 | Land: België, Ierland, Nederland, Duitsland, Afghanistan | Regie: Pieter-Jan De Pue | Cast:

Het tot stand komen van deze documentaire is op zich eigenlijk al een verfilming waard. Pieter-Jan De Pue trok haast onvoorbereid naar Afghanistan en ondervond zo aan den lijve dat dit geen land is om de toerist uit te hangen. Maar bij een tweede bezoek liep het pas echt mis. Hij en zijn filmploeg werden overvallen, in elkaar geslagen, met de dood bedreigd, beschoten en hun beeldmateriaal werd vernietigd. Door de adrenalinestoot – maar ook uit respect voor de mensen die zijn leven voor hem riskeerden - was hij vastberadener dan ooit om zijn film te voltooien. Dit verplichtte hem er wel toe om het over een andere boeg te gooien. Met een beknopt scenario en een 16mm camera keerde De Pue op zijn eentje terug naar het oorlogsgebied.

De cineast portretteert Afghanistan doeltreffend als een niemandsland dat doorheen de geschiedenis door tal van volkeren is ingenomen en leeggeroofd voor zijn grondstoffen. Restanten van de Sovjetbezetting doemen nog steeds op in het landschap, terwijl Amerikaanse soldaten de taliban cowboygewijs met zwaar geschut bestoken. Voor een overvliegende roofvogel is het ondertussen dagelijkse kost. Ook voor een bende Afghaanse jongeren is oorlog een onderdeel van het leven geworden. De schrijnende omstandigheden hebben deze jonge leeuwen tot vroegrijpe mannen omgevormd. Het verzamelen van achtergelaten oorlogswapens en het stelen van opium zijn maar enkele van hun dagelijkse gewoontes om te overleven. Sommige fragmenten zijn geënsceneerd maar het is gissen in welke mate De Pue in de werkelijkheid heeft ingegrepen.

The Land of the Enlightened biedt een unieke blik op een wereld die we gewoonlijk enkel te zien krijgen in oppervlakkige journaalstukken. De filmmaker dompelt de kijker onder in een beeldenstroom waarbij het contrast tussen de jongeren en soldaten worden blootgelegd. Terwijl de Amerikanen al vloekend bombardementen uitvoeren, gebruiken de jongens verwaarloosde tanks als speeltuin om ze te ontmantelen en oorlogje te spelen. Beide groepen hebben elk ook hun rituelen en toekomstdromen. Doordat deze taferelen aan Afghaanse mythologie worden gekoppeld, krijgt de film ook een poëtisch karakter. De manier waarop is helaas niet altijd even geslaagd want eigenlijk spreken de beelden al voor zich. Het is dan ook overbodig dat De Pue bij momenten met goedkope symboliek zoals wegvliegende sjaals op de proppen komt.

Dat deze film uitgerekend op het Sundance Festival bekroond werd, zal ongetwijfeld iets met het gevoelige onderwerp bij het Amerikaans publiek te maken hebben. Toch mag ook de fijngevoelige analyse van De Pue geenszins onderschat worden. Met een doordachte en meticuleus uitgebalanceerde montage weet hij de tragiek en absurditeit van een schijnbaar opgegeven land treffend te vatten. Met de troebele blikken van enkele dorpelingen, lijdzaam luisterend naar de toespraak van enkele Amerikaanse soldaten, is in feite alles gezegd. En eigenlijk kan je het hen niet kwalijk nemen.