La Antena

Het is tegenwoordig bijna onmogelijk in te beelden hoe men vóór de jaren ?30 films maakte. In de jaren van de stille film waren er immers geen woorden te benoemen, geen zinnen te verklaren, geen intonaties te nuanceren. Het verhaal werd gecodeerd via extreme mimiek en gestes, schaarse tussentitels, muziek, decors. De kijker kon het moeiteloos decoderen; een andere taal kende hij niet. Met de komst van geluid op film, moest echter een heel nieuwe manier van filmen ontstaan. Scenario?s zagen er plots heel anders uit, acteren moest opnieuw gedefinieerd worden, verhalen raakten de uitloper van taal in plaats van beelden. Het groeide uit tot een beeldtaal waar we zo aan gewend zijn dat het soms moeilijk is ons aan te passen aan een andere.

Gelukkig zijn er nog inventieve filmmakers die ons niet alleen confronteren met die relativiteit, maar er ons tegelijk aan herinneren hoe mooi die kan zijn. Zo speelde op het Filmfestival van Gent 2007 The Tracey Fragments, waarin Bruce McDonald een visuele grammatica gebruikte die hij uit geen enkel bestaand handboek haalde. Esteban Sapir doet met La Antena hetzelfde en doet het helemaal anders. De Argentijn grijpt terug naar de taal van de stille film, maar vertelt zijn verhaal tegelijk op een unieke manier.

De stilte van de personages is in La Antena deel van het verhaal. We zien een stad waarin alle stemmen gestolen zijn door Mr. TV. Voor hem is het stemgeluid de brandstof voor zijn mediabedrijf. Maar hij krijgt niet iedereen stil. La Voz (De Stem) en haar zoontje blijken nog te kunnen praten, waardoor hun leven in gevaar is. Mr. TV gaat immers ver om zijn bedrijf staande te houden en de garantie op winst te behouden. Met de hulp van een ander gezin, gaan ze op zoek naar de oplossing, namelijk het opsporen van de antenne waarin alle stemmen opgeslorpt worden.

La Antena is een heel bijzondere, maar soms wat overladen ervaring. Ondanks het stille karakter, implementeert Sapir wel een woordelijke taal in zijn film; niet de gesproken, maar de geschreven taal. De manier waarop hij woorden op het scherm laat verschijnen, helpen mee betekenis te geven ? zoals het (letterlijk) afdekken van de mond met de woorden ?Wees stil? die woorden ook ondersteunt. Sapir dompelt zijn film onder in visuele vondsten die minder hol zijn dan die van Jean-Pierre Jeunet (Amélie Poulain), maar verwijzen naar het verhaal zelf. Ook het geluid ondersteunt het geheel ? zoals de schoten van een mitraillette een onverwacht en agressieve ritme in de muziek steekt. Sapir kient op heel eigen manier een harmonie uit tussen verhaal, beeld en geluid.

In tegenstelling tot een film als Beowulf, waarin deels ook een andere beeldtaal gecreëerd wordt (een driedimensionale), wordt die uit La Antena niet geïnspireerd door een technologische vooruitgang, maar door liefde voor de cinema. Sapir toont ons hoe groot de mogelijkheden zijn van het medium, als je je maar kan laten leiden door je eigen creativiteit, in plaats van door wat hoort, wat moet. Normen veranderen, maar in je fantasie borrelt eeuwigheid.

Sapir wil echter niet enkel een ode te brengen aan de kracht van de (stille) film, maar ook een belangrijk verhaal doorgeven. La Antena is immers ook een scherpe satire over een maatschappij waarin noden gecreëerd worden door de mensen die de noden ook kunnen invullen. Sapir toont de cirkels van het kapitalisme in een fantastische wereld, maar houdt onze huidige consumptiemaatschappij nooit op afstand. Zo wordt ook de rol van de media ondervraagd. En daarmee toont Sapir in een en dezelfde film zowel de lelijkheid als de schoonheid van visuele cultuur: cinema kan een ideologisch instrument zijn, maar heeft tegelijk de mogelijkheid een taal te creëren die geen enkel ander medium creëren kan.

Bert Lesaffer Helemaal (niet) akkoord? Lees de