Gosford Park

Genre: Drama | Duur: 2u17 | 2001 | Release: 27 Maart 2002 | Land: VS, Groot-Brittannië | Regie: Robert Altman | Cast: Kelly MacDonald, Helen Mirren, Clive Owen, Michael Gambon, Kristin Scott Thomas, Maggie Smith, Emily Watson, Ryan Phillippe, Stephen Fry, Derek Jacobi, Richard E. Grant, Jeremy Northam, Eileen Atkins, Bob Balaban, Charles Dance, Tom Hollander, Camilla Rutherford, Alan Bates

Robert Altman is zevenenzeventig geworden. Een respectabele leeftijd, waarop de lifetime achievement award die hij met de Berlinale 2002 ontving geen spatje overdreven is. Maar Altman is still going strong : "I love it. I wouldn't do anything else. There's not a filmmaker who has ever lived or lives today who has had a better shake than I have. I've done forty films, and they've all been of my own choosing. I've had the final cut on all of them. That's not to say that people haven't tried to take them away from me or that people haven't squashed them and sat on them and not let them out. From my standpoint, it's been a great career. It is a great career because I do what occurs to me, and I'm able to do it. I've never been without a film. So I don't have any complaints other than the fact that I must speak out about what the basic philosophy of this industry is to sell tickets to seventeen-year-olds. Either the parents have got to stop giving them money, or maybe after this 9-11 event, it'll sober people up a bit, and maybe there won't be so many Arnold Schwarzenegger blah-blah-blah films".

De man heeft mettertijd een extreem rijke filmografie opgebouwd, waarin geen Arnold Schwarzenegger blah-blah-blah film te vinden is. In de jaren vijftig begon hij als tv-regisseur. Later ontpopte hij zich tot de succesregisseur van ondermeer McCabe & Mrs. Miller, M*A*S*H, Nashville, The Player en Short Cuts. De voorbije jaren leek ie wat op zijn retour. Prêt-à-porter, Cookie's Fortune en vooral het Richard Gere-vehikel Dr. T. and the woman hadden stukken minder merite dan de auteursfilms die ie daarvoor maakte.

Nu echter is hij in volle vorm terug met een who-cares-who-dunnit melodrama tsjokvol schitterende acteurs. Voor Gosford Park kreeg ie al een Golden Globe 2002 als beste regisseur. De film is ook nog eens genomineerd voor 7 oscars, ondermeer voor twee beste vrouwelijke bijrollen (Maggie Smith en onze favoriete Hellen Mirren), voor beste scenario, voor beste regisseur en voor beste film. En geloof het of niet, de Academy heeft het nog niet zo slecht gezien.

Het gekostumeerde melodrama-met-humor speelt zich immers af in de vroege jaren dertig, in een statig herenhuis van de Britse upper-class. Tijdens een weekend-met-jachtpartijtje ontvangen Sir William (Gambon) en Lady Sylvia (een verveelde Scott-Thomas) een hoop gasten. Naast de familie, Sylvia's zussen en schoonbroers plus haar tante (een snobberige Smith), vervolledigen enkele Amerikanen uit de filmbusiness, meegebracht door Williams neef en filmster Ivor Novello (een Northam met savoir-faire), het plaatje. Dat is veel volk. Sir Williams peroneel (Grant, Jacobi, Atkins, een bittere Mirren, een stevig op haar voeten staande Watson) wordt downstairs dan ook in opperste gereedheid gebracht om het weekend te doen slagen. Daartoe brengen de gasten ook hun eigen knechten (de novice MacDonald en de geile Philippe) mee.

Sir William wordt zo ongeveer middenin de film vermoord, waarna klunzige detective Fry eventjes het huishouden verstoort. Maar daar gaat het eigenlijk helemaal niet om. Waar het wel om gaat, dat is om de relaties binnen en tussen die mensen uit de bovenste en lagere verdiepingen van het huis. Er wordt breedvoerig ingezoomd op de verhoudingen in beide verdiepingen. Maar al wat je ziet, zie je vanuit het standpunt van de bedienden. Die hebben dan ook meer te doen dan de verveelde elite die zich vermaakt met flirten, met klagen en met roddels. Hoewel, dat zijn precies de bezigheden van de lower class eens het diner geserveerd en het zilver gepoetst. En, zo af en toe worden die drie belangrijkste bezigheden van de twee klassen al eens met elkaar uitgevoerd.

Schitterende ensemblefilm vol grote en kleine verhalen

Altman slaagt er naar goeie gewoonte in verschillende verhaallijnen tegelijk tot hun recht te doen komen. De acteurs genieten duidelijk van het gedetailleerde verhaal dat aan Renoir's La règle du jeu doet denken. Dat zij nogal wat eigen inbreng hadden, blijkt doordat er na de film een personage of vijfentwintig -elk met eigen besognes- blijft hangen. Wordt je status bepaald door toeval, door waar en wanneer je op de wereld bent geworpen? Wordt hij bepaald door je acties? Door je eigen perceptie ervan? Door je sociaal-economische toestand ? Moet je altijd compromitteren om te slagen? Wat is dat eigenlijk, slagen? In wiens ogen moet je eigenlijk status hebben?

De acteurs brengen het allemaal aan bod, maar gelukkig niet expliciet. Maggie Smiths schampere opmerkingen en de onaangepaste Amerikanen zijn hilarisch, de waardige tragiek van Helen Miren en het laconieke wenkbrauwenspel van Ryan Philippe zijn ongeëvenaard. Zoals de overlevingsdrang die Emily Watson toont. Of het cynisme van Richard E. Grant. Samengevat: het schitterende werk van de filmmakers zorgt ervoor dat de acteurs kunnen uitblinken, zoals in Altmans beste werk. Gaat dat zien.