Eternal Sunshine of the Spotless Mind

"Random thoughts for Valentine's Day 2004". Joël loopt eenzaam rond op een druilerig strand. Hij ontmoet Clementine, gaat niet in op haar poging tot gesprek. In de trein, op de weg naar huis ziet hij haar opnieuw. Ze dringt aan, is charmant drammerig en de verlegen kerel laat zich pramen. Dat is de start van een indrukwekkende opening, die makkelijk een prijzenwinnende kortfilm zou kunnen zijn. We focussen enkel op de twee eenzame zielen, wat het kwartier een stuk intenser en waarachtiger maakt dan de hele film die Sofia Coppola over dat thema draaide (Lost in Translation).

En dan moet het allemaal nog beginnen. Of beter, dan begint alles opnieuw. Terwijl Joël in de auto op haar wacht, komt een vreemde kerel hem vragen wat hij daar eigenlijk uitspookt. Joel negeert hem, blijft op haar wachten. Ze laat hem stikken. Als hij haar opzoekt in de boekenwinkel waar ze werkt, doet ze alsof ze hem niet kent. Surreëel doven alle lichten als hij de winkel uitwandelt, waarna hij zich zonder overgang in het huis van vrienden bevindt. Ondertussen zien we hoe de onbekende met een kameraad Joëls appartement binnendringt.

Eternal Sunshine... start, om het met een understatement te zeggen, intrigerend. En dan moet de straffe fantasiewereld zich nog helemaal ontketenen. Al vlug blijkt immers dat Clementine het bedrijf Lacuna, Inc. heeft ingeschakeld om Joël volledig uit haar geheugen te wissen. Joël is diep gekwetst en besluit dezelfde behandeling te ondergaan. Te laat beseft hij, dat er geen weg terug is. Voor hij het weet herbeleeft hij gebeurtenissen uit het verleden. Hij bevindt zich dus niet in het lijf van John Malkovich. Wat hij meemaakt is veel ingrijpender: hij bevindt zich in zijn eigen brein.

Het uitdagend script beantwoordend, zijn de acteurs unaniem in topvorm. Jim Carrey bevestigt wat we al bevroedden sinds The Truman Show: de man is in ingetogen rollen op zijn best. Eén keer komt de irritante over-the-top komiek naar boven: hij herbeleeft een jeugdtrauma, gekrijs en gestreepte pyama incluis. Gelukkig wordt de potentieel storende scène gered door de seventies-look van Winslet: rooie haren en witte laarzen. Soms is méér niet nodig. Bovendien leverde Kaufman niet enkel een weer geniale constructie, maar verpakte hij het ook nog eens in een hartverwarmend script.

Gondry, die fantastische muziekvideo's maakte voor Björk, The White Stripes, Chemical Brothers, Daft Punk en zo nog wel een handvol groten, is de ideale man om de geschifte universa van schrijver Charlie Kaufman op het witte doek te brengen. Deed hun eerste collaboratie (Human Nature) daar nog twijfel over bestaan, deze keer is het recht in de roos. Wat Eternal Sunshine schitterend maakt, is hoe het vervagen van herinneringen (en de opstand daartegen) visueel wordt uitgebeeld. Cameravrouw Ellen Kuras werkte vaak voor Spike Lee en maakte recent indruk met Personal Velocity. Zij levert poreuze, evaporerende beelden af. Essentiële elementen (zoals Clementine zelf) worden letterlijk uit het beeld weggerukt. Verder zijn verschillende gradaties van bewustzijn tegelijk in het kader aanwezig. Dat is wat ook Cronenberg probeerde in Spider, hier gebeurt het nog extremer. De décalage van tijd en besef zit in het merendeel van de scènes, wat ook door de geluidsband wordt uitgedrukt. Dat zorgt voor een speelse, visueel, intellectueel en sentimenteel uitdagende mind trip: zo zien we ze graag komen.

Een speelse, intellectueel en sentimenteel uitdagende mind trip met een geweldige cast

Waarom verdient Eternal Sunshine of the Spotless Mind zijn vierde ster? Er is de interne logica: een huzarenstukje binnen de maffe montage. Maar vooral, alle lof voor de schitterende eindsequens. "Wow them in the end", was de schrijftip die Kaufman -via het personage Robert McKee- Adaptation. binnensmokkelde. Voor het eerst is hij daar zelf cum laude in geslaagd.

Jan Sulmont Helemaal (niet) akkoord? Lees de