Beperkt Houdbaar

Schoonheid is lijden. Een oud cliché dat misschien vandaag uitgebreid kan worden want de huidige boom van de gezondheids- en cosmeticaindustrie maakt dat je ook mooi kan worden door 'in jezelf te investeren'; je 'competenties ontwikkelen' heet dat dan. Veel is er dus niet veranderd sinds de moeder van filmmaakster Sunny Bergman haar feministische documentaire Honderd beledigingen per dag maakte in de jaren zeventig. De link tussen het idee van vrouwelijkheid en schoonheid is immers tijdeloos en universeel. Of niet? Schoonheidsidealen zijn er altijd geweest. Het verschil met vroeger, zoals deze documentaire goed duidelijk maakt, is dat die idealen niet langer producten van de natuur zijn maar een soort science fiction creatie, zoals een van de commentatoren opmerkt. In de modeblaadjes wordt zowat elke foto geretoucheerd, de kleinste irregulariteit wordt uitgewist, borsten worden vergroot, tailles versmald, benen verlengd en ga zo maar door. Een gephotoshopt beeld van de filmmaakster zelf maakt duidelijk dat iedereen er met een simpele muisklik als een glamoureuze ster kan uitzien.

Bovendien wordt de druk in onze maatschappij alsmaar groter om mooi te zijn. Wat al de reclames en make-over programma's ons duidelijk maken is dat mooi zijn gelijkgesteld wordt met gelukkig en succesvol zijn. Kijk maar naar Sara, het mooie eendje is misschien wel sympathiek maar ze zal pas echt gelukkig en succesvol worden als ze ook mooi is. Maar waarom zijn mensen dan gelukkiger als ze mooi zijn? Omdat ze zich beter in hun vel voelen natuurlijk, maar wat maakt dan weer dat ze zich slecht in hun vel voelen? Precies. We worden voortdurend geconfronteerd met perfecte, jonge en sexy lichamen. En ook onze mannen zijn daar niet ongevoelig voor, zoals een van de vrouwen opmerkt die in de wachtkamer van een plastisch chirurg zit voor een laser vaginal rejuvenation en een brazilian butt lift.

Die vicieuze cirkel wordt gretig onderhouden door een intense samenwerking tussen de cosmeticaindustrie en de mode- en vrouwenblaadjes, die volop gesponsord worden om allerlei beautyproducten en behandelingen aan te prijzen. Een goed voorbeeld hiervan is het dossier van een Nederlands damesblad rond plastische chirurgie. De voltallige redactie liet zich hiervoor (gesponsord natuurlijk) onder handen nemen door een plastisch chirurg en oh verrassing, ze zijn allen zeer tevreden over het resultaat. Misschien een extreem voorbeeld maar het illustreert niet alleen het gebrek aan kritiek maar ook de versnelling waarin de schoonheidshype momenteel is geraakt. Radicale ingrepen raken steeds sneller ingeburgerd. Ze raken bovendien niet alleen ingeburgerd maar worden de norm. Welke vrouw buiten een hardcore feministe durft het nu nog aan om een rok te dragen boven niet onthaarde benen? Binnenkort wordt je ook scheef bekeken als je niets onderneemt tegen rimpels, cellulitis, hangborsten of vetrolletjes. Zelfs de huidige hype rond schaamlipcorrecties was al een item in de Flair.

Documaakster Sunny Bergman vertrekt vanuit haar persoonlijke ervaring en haar eigen ontevredenheid over haar lichaam om de confrontatie aan te gaan. Wanneer ze gaat praten met redacties van modemagazines en schoonheidsspecialistes wordt één ding alvast snel duidelijk: ze wassen allemaal hun handen in onschuld en spelen zogenaamd enkel in op de vraag. Het feit dat jij je onzeker voelt na het lezen van damesblaadjes ligt aan jezelf en niet aan ons, argumenteert een van de redactrices, bovendien is het toch goed, want het stimuleert je misschien om naar de gym te gaan.

Bergman trekt ook naar L.A. waar je op elke straathoek een plastisch chirurg vindt en waar 15-jarige meisjes al aan een derde borstvergroting toe zijn, hun vagina laten corrigeren en dan nog verbaasd zijn dat de ziekteverzekering voor deze 'condition' niet wil instaan. Sunny Bergman nam de proef op de som en stapt zelf het kabinet van een chirurg binnen voor advies. Alsof hij een slachtkoe staat te inspecteren keurt de dokter haar lichaam, wat minder vet hier, een liftje daar, correctie hier, ja en natuurlijk de obligate vaginale verjonging; kortom: 'You need the full works' en dat voor slechts 20000 dollar. Op de vraag 'vind je me dan niet mooi zoals ik ben?' antwoord de dokter ontwijkend: 'Well, you know. Beauty is in the eyes of the beholder.' Gelukkig krijgen we ook nog enkele tegenvoorbeelden van plaatsen waar vrouwenlichamen gevrijwaard worden van de commerciële druk. Marokkaanse vrouwen in een hammam bijvoorbeeld die daar van jongs af aan geconfronteerd worden met alle soorten lichamen met diverse vormen, bobbels, kwabben, striemen en rimpels of de lerares buikdansen die haar studenten enthousiast toeschreeuwt: 'We all have fat. Use the fat.' Maar hoelang kunnen deze bastions nog stand houden tegen de dwingende en oprukkende commercialisering van al dat schoonheidsgeweld?

Beperkt Houdbaar is een ontluisterende documentaire die op zich niets nieuws vertelt maar door zijn confronterende en participatieve aanpak je met de neus op de feiten drukt. De filmmaakster heeft ook een forum en een stichting opgericht, een manifest geschreven en binnenkort zal er een boek van haar verschijnen.

Ils Huygens Helemaal (niet) akkoord? Lees de