Élève Libre

In 2008 stond in de krant te lezen dat de Belgische onderwijzers over een al te grote verantwoordelijkheid over hun leerlingen klagen. De tijd dat de leraar met een regel op de vingers van de leerling sloeg en daarmee zijn opvoedende functie had ingevuld, is voorbij. De emancipatie van de leerling komt echter ten koste van de schoolse autoriteit van de leraar en de grens tussen opvoeden en onderwijzen wordt steeds vager. Die schemerzone is het centrale thema van de nieuwe film van Joachim Lafosse. De Waalse regisseur levert met Elève Libre zijn vierde film op vier jaar tijd af en is na zijn vorige, Nue Propriété met Isabelle Huppert, een grote naam aan het worden in de Belgische cinema.

Hoofdpersonage is Jonas, een tiener die zijn schoolwerk verwaarloost om zich bezig te houden met tennis. Op het einde van het schooljaar krijgt hij te horen dat hij niet mag overgaan naar het volgende jaar. Jonas neemt het heft in eigen handen en besluit zijn diploma middelbaar onderwijs te halen via de middenjury. Om zich klaar te stomen voor de zware proeven laat Jonas zich leiden door Pierre, een vriend van het bevriende koppel Didier en Nathalie. Pierre is bereid om Jonas gratis te onderwijzen; hij koopt studieboeken, leert hem gevorderde algebra en brengt de jongen de filosofie van Camus bij.

Tijdens de intensieve studie met Pierre, gaat Jonas amper nog naar huis en geraakt hij meer en meer geïsoleerd van alles en iedereen. Zelfs zijn vriendinnetje Delphine, die Jonas zowel fysiek als mentaal op andere plekken tracht te brengen, wordt het slachtoffer van Jonas' ingekrompen wereld.

Joachim Lafosse hanteert voor Elève Libre een gelijkaardige stijl als voor Nue Propriété. De regisseur filmt de taferelen vrij statisch en vanop afstand, houdt een rustig montageritme aan en maakt amper gebruik van muziek (enkel Goose en Vive La Fête zijn aanwezig). Na het huiselijke gezinsdrama Nue Propriété lijken ook praatscènes aan tafel Lafosses handelsmerk te worden. En dat is geen domme zet: aan de eettafel worden mensen gedwongen samen te zitten en te praten, waardoor gesprekken bijkomstigheden lijken en essentiële uitspraken soms bijzaak. Die bijna toevallige conversaties gebruikt Lafosse om een subtiele overgang te tonen tussen het normale en het abnormale, het onderwijzende en het manipulatieve, de keuze en het misbruik. Parallel gaat hij geleidelijk over naar gesloten scènes tussen Jonas en Pierre alleen; de andere personages lijken plots niet meer te bestaan.

Een moreel intelligente, ongemakkelijke film over een grensgebied tussen vrije wil en manipulatie

Lafosse gaat gelukkig niet over kop en blijft bij die overgang staan, in plaats van ze te maken. Hij toont geen slachtoffers en geen daders, maar wel mensen wier vrijheid een gevangenschap kan betekenen voor anderen. Om die subtiliteit vorm te geven, kan Lafosse rekenen op een erg goede cast: Jonas Bloquet speelt een tiener zoals die is, wankelend tussen schaamte en stoerheid, naïviteit en zelfredzaam. Jonathan Zaccaï maakt van Pierre een aimabele leraar en een perverse man, en toont daarmee hoe een dubbele verhouding misbruik in stand kan houden.

Elève Libre is een heel originele, moreel intelligente film die vragen oproept zoals we ze nog niet vaak kregen: kan onderwijzen een neutrale daad zijn, in welk mate is een tiener vrij, als leerling en als mens, en waar liggen de grenzen van misbruik? In het grensgebied tussen vraagteken en antwoord tekent Joachim Lafosse dit verhaal.

Bert Lesaffer Helemaal (niet) akkoord? Lees de