Promised Land

Ergens halfweg Hollywood en Scherpenheuvel zou een hoogmis gehouden moeten worden voor alle cineasten die in de naam der maatschappijkritiek nog op de barricaden durven gaan staan. Een sociale sneer en een welgemeende middelvinger, verpakt in een mooi verhaal, dat is immers voer voor de geest en smart voor het hart. Weinig van de hedendaagse fictiefilmers lijken zich echter nog geroepen te voelen om urgente milieudossiersof malafide multinationals tegen het licht van de projector te houden. Wellicht omdat sociaal getinte cinema zo’n verdomd moeilijk vak is, dat al te snel overschaduwd wordt door prekerij en pamfletterie (de jonge Ken Loach kan daarvan getuigen). In de jaren ’40 van de vorige eeuw wist Frank Capra al: “If you want to send a message, try Western Union.”

Een zeldzame cowboy die wel een poging doet tot kritiek is Gus Van Sant. Met Promised Land doorploegt Van the Man de bedenkelijke praktijken van Global; een conglomeraat dat het land onder de voeten van arme Amerikanen opkoopt om er naar aardgas op zoek te gaan. Van dienst als advocaat van de duivel is Steve Butler, vertolkt door een perfect gecaste Matt Damon, die met zijn schattige sloeberkop de inwoners van McKinley aanvankelijk zonder veel moeite weet te overtuigen om hun lapje grond te verpatsen in ruil voor een aardige duit.

Enter Dustin Noble, die zich als nobele milieuridder op het voorplan rept en de lokale bevolking waarschuwt voor de gevaren van fracking (het hydraulisch breken van aardplaten, waardoor aardgas, soms vergezeld door een boel toxisch spul, vrijkomt). Al snel ontbindt er zich een tweestrijd tussen de slaafse Steve Butler en de pragmatische Noble (namen met een knipoog), die er beiden op uit zijn om zoveel mogelijk zielen voor hun kar te spannen.

Gebaseerd op een verhaal van Dave Eggers en tot script getoverd door makkers Matt Damon & John Krasinski (die voor alle gemak ook de rol van pro- en antagonist op zich namen), manoeuvreert Promised Land zich aanvankelijk sierlijk doorheen het moeilijke debat van economie versus milieu. In de eerste helft van de film tolde ons morele kompas vrolijk in het rond - met beloften van werk en geld aan de ene zijde en giftige chemieproefjes aan de andere - en zo hoort het maar net.

Maar gaandeweg verliest Van Sant zijn balans op het slappe koord tussen gefundeerde kritiek en pamfletcinema en draait hij al te opzichtig de duimen voor de anti-fracking beweging naar boven. Terwijl de film druk bezig is de doortrapte werkwijze van Global te demoniseren, riskeert Promised Land zelf een soortement Global te worden: een eenzijdig, simplistisch en vooral manipulatief vehikel- dat zijn kijkers probeert om te kopen met een mak liefdesverhaal en een geforceerde ontknoping -, waarin het echte sociale debat echter wat verloren gaat.

Ach, Frank Capra had er ondanks de bovenstaande boutade ook allerminst iets op tegen om prenten met een zoetgevooisde sociale boodschap te draaien. Getuige daarvan de heerlijk naïeve hoogromantiek van Mr. Smith Goes to Washington en Meet John Doe. Daarom is het Van Sant meer dan gegund een genietbaar, zij het wat flauw filmpje als Promised Land te draaien. Want kijk, voor elke Psycho had hij een Gerry klaarstaan, voor elke Cowgirls Get the Blues een Good Will Hunting. Bovendien zullen Drugstore Cowboy en My Own Private Idaho in ons roestige hart eeuwig overeind blijven staan als twee mijlpalen uit the American Weird, hopend dat hun cineast ooit nog eens tot dezelfde hoogtes vervoerd mag worden. Dus Gus, keep on frackin’!

Ruben Vandersteen Helemaal (niet) akkoord? Lees de