Pale Peko Bantu Mambo Ayikosake
Genre: Afrika
| Duur: 1u36 | Release: 1 Januari 2008 | Land: België, Congo | Regie: Bram Van Paesschen | Cast:
Isaac is een creuseur, een jongeman die zich op de overblijfselen van de mijn-dinosauriër Gécamines begeeft om er wat Malechiet en Kobalt op te graven. Daarmee hoopt hij inschrijvingsgeld voor zijn studies polytechnique te betalen. Maar in zijn arbeid deelt hij het armzalige lot van zijn collega-creuseurs: werken om te overleven (en een beetje zakgeld). Door het boeiende personage van Isaac leren we de leefwereld van de creuseurs kennen: interne conflicten, mijnongevallen, armtierige lonen door het monopolie van de kobaltopkoper, stakingen en dus werkloosheid (le plus mauvais grèveur est l?estomac), corruptie, smokkel, de vakbond die afperst, enzovoort.
Dit zou een ideaal scenario kunnen zijn voor een zoveelste miserabilistische documentaire over de Afrikaanse ellende. Maar Pale Peko Bantu Mambo Ayikosake, wat ongeveer zoveel betekent als ?waar mensen zijn is er geen tekort aan problemen?, onderscheidt zich daar zeker van, en dit op veelvuldige en genuanceerde manieren.
Via de voice-over van Isaac werpt deze protagonist vragen bij zijn rol. Wordt hij een held zoals Jean-Claude Van Damme? Het zal blijken van niet. De hindernissen die hij moet overwinnen om te kunnen overleven, de plotpoints in de klassieke scenariostructuur, worden niet zonder meer overwonnen zoals het een Hollywoodster betaamt. Deze dramatische gebeurtenissen worden door de creuseurs ook niet zonder ironie onthaald: Ze meten zich humor en relativisme aan als mode de (sur)vie. Ze worden doorheen de film op eerbiedige wijze getoond, neergezet als moedige mensen ? slachtoffers weliswaar ? maar met een intelligentie ?die hun voorouders nog niet hadden?, met een wil tot zelfbeschikking en een bewonderenswaardige kracht. Deze cinema van de betovering en waardering staat in schril contrast met de mainstream Westerse films en beeldvorming die dergelijke pijnlijke en delicate onderwerpen op melijwekkende en denigrerende manier aankaarten.
Ook aan fierheid geen tekort in de film. Montre que tu viens du Lumubashi, wordt er gezegd wanneer een creuseur een stereotiepe scène voor de camera te berde brengt. Bram Van Peasschen, de regisseur, schuwt het tonen niet van personages die de aanwezigheid van een cameraploeg (en van blanken überhaupt) in vraag stellen.
De docu geeft er echter zelf onderliggende antwoorden op, en daarin gaat ze misschien wat te ver. In de voiceover van Isaac benadrukt de regisseur zijn moed om de creuseurs te vergezellen, alsof de documentaire op zich niet krachtig genoeg zou zijn. Het expliciete tonen van de filmploeg aan tafel van Isaac?s huisgezin voegt niet veel toe aan de inhoud van de film, behalve dan een beeld met een niet-vrijblijvend NGO-gehalte. Terwijl Isaac en zijn collega-creuseurs de problemen doorheen de film niet kunnen oplossen ? waardoor Isaac zijn Jean-Claude Van Damme-rol niet kan inwilligen ? neigt de documentairemaker toch een beetje naar het neerzetten van het cliché van de onmisbare blanke held: Het schenken van geld door de filmploeg (als sponsering voor de creuseurs om hen in een sensationele smokkelactie te helpen) en het wegvoeren van Isaac naar het hospitaal, horen wellicht zo te zijn, maar de film heeft de discretie niet opgebracht dit weg te laten. De herboren ontdekkingsreiziger Stanley, die zich mee in de gevaarlijke mijnschachten begeeft, staat weliswaar nu aan de kant van de zwarten, tegen de neokoloniale afpersers.
De ongelooflijke schoonheid van de beelden contrasteert met de ellende waarmee de creuseurs kampen en maken de struggle van de creuseurs daardoor paradoxaler en dus sensitiever. Idem voor het geluid dat de kijkervaring op onopvallende manieren intensifiëert. De muziekkeuze is eveneens zeker niet arbitrair. De vertrouwde muziekstijl, gebracht door electrische gitaar, vervreemdt ons niet van het verbeelde Afrika, maar opent juist de mogelijkheid voor een westers kijkpubliek deelachtiger te worden aan het gebeuren.
De levenslust en pracht van de creuseurs hebben ongetwijfeld de filmploeg in hun werk beïnvloed en sijpelen op interessante manier door in de film. Pale Peko Bantu Mambo Ayikosake schenkt een hernieuwde kijk op Congo, gunt het land een grote hoop in de manier waarop Congolezen worden geportretteerd, en is zeker en vast de moeite om te bekijken.