The Wizard of Oz

Genre: Roadmovie | Duur: 1u42 | 1939 | Release: 1 Januari 1939 | Land: VS | Regie: Victor Fleming | Cast: Bert Lahr, Ray Bolger, Frank Morgan, Judy Garland

Als er één film-road is waar we niet om heen kunnen in deze reeks, moet het wel de yellow brick road zijn, de geel geplaveide weg die Dorothy naar Oz leidt in de onverwoestbare klassieker The Wizard of Oz. Deze familiefilm bij uitstek weet al meer dan 60 jaar te bekoren en te charmeren en wordt een van de meest bekeken films aller tijden genoemd. Talloze liedjes eruit - Over the Rainbow, We're off to see the Wizard en Ding Dong The Witch is Dead - maken voorgoed deel uit van het Amerikaanse musicalpatrimonium en kunnen nog steeds door talloze filmfans worden meegezongen - hoewel we daar nu ook weer niet té trots op willen zijn.

De leidraad doorheen de reusachtige, indrukwekkende, betoverende sets die The Wizard of Oz zijn unieke look gegeven hebben, is de yellow brick road, de beroemdste filmweg aller tijden, een weg bestaande uit als zachte boter glimmende kinderkopjes. Dorothy is de protagoniste die het gele pad bewandelt. Het ene moment is ze nog een boerenmeisje uit een in roestbruine kleuren gefilmd Kansas, maar een orkaan later is ze met haar hele hebben en houden op een heks beland in een sprookjesachtige, met behulpd van technicolor gefabriceerde wereld bevolkt door dwergen en feeën. De noodlanding wordt haar door het klein gespuis echter in dank afgenomen, want de heks was niet bepaald geliefd. Maar Dorothy, een hulpeloos trutje in een onbekende wereld, wil zo snel mogelijk terug naar haar familie in Kansas.

De gele weg zal haar naar de tovenaar van Oz leiden, die haar ongetwijfeld weer naar huis kan toveren. Met haar schoothondje Toto in haar kielzog en aan haar voeten een paar glinsterende rode schoenen waar de gemiddelde travestiet een moord voor zou plegen, volgt Dorothy trippelend de gouden steenweg. Onderweg komt ze de vreemdste figuren tegen, zoals een voddige vogelverschrikker zonder hersens, een niet geheel roestvrije blikken man die een hart nodig heeft en een broekschijtende leeuw, smachtend naar een beetje moed en dapperheid. Hun avonturen zijn een aaneenschakeling van spannende, grappige en griezelige belevenissen, maar die zullen hen uiteindelijk onbewust opleveren wat ze zoeken: het uitstapje naar Oz zal een reis naar zelfontdekking en ontplooiing betekenen, een trip naar volwassenheid en zelfrealisatie. The Wizard of Oz strooide daarmee de zaden voor de formule waarmee vandaag de dag nog steeds roadmovies op papier worden gezet.

Het had nochtans niet veel gescheeld of The Wizard of Oz was er nooit gekomen. De totstandkoming van deze musical werd destijds immers gedwarsboomd door de meest bizarre gebeurtenissen. Allereerst was er de casting van Judy Garland in de rol van Dorothy. Als 16-jarige met voluptueuze boezem kon het voormalig kindsterretje pas voor de 12-jarige Dorothy doorgaan mits ze elke dag in een strak harnas werd geperst, wat haar een dagelijkse portie pijn opleverde. Toen de opnamen amper twee weken aan de gang waren, zette men regisseur Victor Thorpe aan de deur, en werd al het opgenomen materiaal weggegooid. Vervanger George Cukor hield het al na een week voor bezien en werd opgevolgd door Victor Fleming, maar die liet de Kansasopnamen wel over aan een vierde cineast, King Vidor - die overigens nooit werd bedankt voor zijn diensten.

Maar dat was lang niet het ergste wat de productie van The Wizard overkwam. De als Munchkins ingehuurde dwergen, bleken niet meteen de meest professionele acteurs te zijn en tussen de opnamen door zopen ze zich te pletter en gingen ze zich te buiten aan orgieën en handgemenen. Ook Garland was niet veilig voor de grijpgrage handjes van de geile hottentotjes. Actrice Margaret Hamilton, die de groenlachende heks speelde, belandde in het ziekenhuis toen een mislukt vuurwerkeffect haar gezicht verbrandde. Op dat moment was Jack Haley, in de rol van blikken man, al als vervanger aangetreden voor Buddy Ebsen, die een metaalvergiftiging had opgelopen door zijn make-up. De wet van Murphy was nog nooit zo van kracht geweest.

Tegenwoordig heeft The Wizard of Oz een onverwoestbare positie ingenomen onder de klassiekers. De film laat de kijker twee uur lang in een suikerzoete wereld vertoeven in alle kleuren van de regenboog en symboliseert zo als geen andere film de magie en het wonder van de cinema. De kleurenpracht komt des te meer naar voor door een voor die tijd hoogstaand technisch visueel effect: de film begint in zwart-wit en gaat over in kleur eens Dorothy het magische land betreedt. En hoewel deze prent in alle opzichten de naiëf-stuntelig sfeer van amateurtoneel uitademt, inclusief groteske overacting en irritante stereotypering van heksen, dwergen en feeën, zit alles vernuftig in elkaar en wordt je overspoeld door een van verbeeldingskracht bol staande beeldenstroom.

In die zin is The Wizard een vernieuwende film en een kleine mijlpaal in de filmgeschiedenis. De al eerder vermelde, groots opgebouwde sets zijn een streling voor het oog, en de muziek nestelt zich meedogenloos in je hersens, wat in sommige gevallen wel eens een fysiek mechanisme in gang durft zetten dat wordt gekenmerkt door een grijns van oor-tot-oor, jolig handgeklap of een huppelende rondedans waarbij uw familieleden mee door de woonkamer worden gesleurd.

Wat niet wil zeggen dat het opvallend gebrek aan cynisme in The Wizard of Oz ons een roze bril heeft laten opzetten. Het zeurderige gekwebbel van Dorothy en de haren, doorspekt met melige deuntjes, zullen sommigen beslist op de zenuwen werken, en we zouden het u absoluut niet kwalijk nemen als u na een kwartier ondergedompeld te zijn in de Oz-wereld, in ademnood naar de dichtstbijzijnde discotheek snelt om daar wat minder middeleeuwse klanken uw gestel binnen te laten dringen, intussen huppelkut Dorothy en haar watjes van kompanen een stevige anale gangbang toewensend, terwijl u nog wat xtc slikt. Alle begrip daarvoor, maar intussen gunt u de anderen toch nog vele jaren van wegdromen met de ultieme sprookjesfilm en de moeder aller roadmovies?