Het Rijksadministratief Centrum - Histoire(s) d'une utopie

De bedoeling van het RAC was om alle federale administraties van het land in één gebouw te verenigen, dat in elk opzicht beantwoordde aan de idealen van het naoorlogse monumentale en utopisch urbanisme van tabula rasa-architecten als Le Corbusier. In het geval van het RAC werd die monumentaliteit gekoppeld aan staatssymboliek en moest de eenheid en uniformiteit van de federale staat uitdragen. Maar de Cité moest ook een administratieve utopie worden, daarom werd het 63 hectare grote gebied vlak op de Noord-Zuidas gelegd, met een eigen station, Congres, en een tunnel die rechtstreeks naar metrostation Botanique leidde. De bedoeling was ook om het gebouw zoveel mogelijk circulatie toe te laten, wat op sommige vlakken werkte, maar in de meeste gevallen werden de lange en identiek uitziende gangen als afsluitingen ervaren. Maar zoals de zoon van een van de architecten (Gilson) vertelt, loopt de praktijk niet hetzelfde zoals het concept erachter dat wil. ?Et ça, c?est dommage.? Dat het spijtig is zegt de man wel over meer zaken, zoals de ongelukkige ligging van de Financietoren, die pas in de jaren zeventig werd gebouwd. Hij moest namelijk van een vlotte doorstroming zorgen van het omringende gebied, maar werd juist een obstakel waardoor de Esplanade van het RAC alleen maar meer als een geïsoleerde en afgesloten ruimte in de stad overkwam. En dat was precies niet de bedoeling. Het idee van de gigantische esplanade, met bomen, parkjes, speeltuin, banken en fontein was immers dat de stadsbewoner zich die eigen zou maken, maar los van de occasionele duif of een verloren gelopen koppeltje is er maar weinig leven te bemerken. Ook ?dommage? aldus Gilson, is het feit dat de winkeltjes in het RAC nooit gewerkt hebben omwille van die te grote afscheiding met de rest van het stadsweefsel. Alleen een oude in de strijd volhardende dame houdt er al die jaren een taverne open voor de tanende ambtenarenbevolking

De geschiedenis van het gebouw is zeer rijk, zowel op gebied van -of beter in het geval van Brussel: het gebrek aan- stedenbouwkundige visie, op gebied van architectuurgeschiedenis, zelfs omtrent de modernisering van het ambtenarenleven maar vooral ook op gebied van de politieke geschiedenis van België. De scheiding tussen Vlaanderen en Wallonië voltrok zich hier immers ook in de praktijk toen jarenlange collega?s plots van elkaar gescheiden werden door een taalgrens die nu plots binnen het gebouw liep.

De talloze getuigen (van ambtenaren tot kuisvrouwen) die de maker aan het woord laat, geven het gebouw ook zijn eigen persoonlijke geschiedenis; zo liep er wel eens een vos en een konijn in het gebouw, of was er een onbekende man die voortdurend kookboeken kwam kopiëren. De getuigenissen schetsen een divers beeld en verkondigen diverse opinies voor of tegen het gebouw, maar de hoeveelheid ervan is lichtjes overdreven en gaat op den duur wat vervelen, zeker als de getuigen zich in nostalgische verzuchtingen beginnen te hullen. Verder is de documentaire opvallend traag en rustig opgebouwd, en verweeft de getuigenissen met stilstaande shots van de verschillende gebouwen, of van de prachtige wolkenreflecties die zich in de momenteel gestripte Financietoren voordeden. Beelden die op het eind van de film in iets te banale nostalgie vervallen door de lege gangen te gaan bevolken met ijle fantoomfiguren uit het verleden. Los daarvan een zeer interessante brok Brusselse geschiedenis in een mooie fotografie die zeker boven de gemiddelde tv-documentaire uitstijgt. De toekomst van het RAC is momenteel onduidelijk, de staat heeft het gebouw verkocht in de vorm van een tijdelijke leasecontract aan een Nederlandse privé-firma. Wat zij ermee willen doen is niet meteen duidelijk, maar Brussel kennende zullen ze er zonder problemen hun gang mee kunnen gaan.

Ils Huygens Helemaal (niet) akkoord? Lees de