Le Mépris

Genre: Drama | Duur: 1u43 | 1963 | Release: 1 Januari 1963 | Land: Italië, Frankrijk | Regie: Jean-Luc Godard | Cast: Brigitte Bardot, Michel Piccoli, Jack Palance, Giorgia Moll, Fritz Lang

DE BESTE FILM ALLER TIJDEN VOLGENS JAN SULMONT

Twee waren er in de running voor de eretitel van ondergetekendes favoriete film. Ze gaan beiden over film. Tim Burtons Ed Wood is natuurlijk heerlijk hilarisch, geniaal geacteerd, puntgaaf in beeld gezet. Maar de beeldenpracht en inktzwarte humor van Contempt, zoals Le Mépris aptly in het Engels wordt betiteld, overtreft ie niet.

En ook niet de icoonwaarde ervan. Godards zesde is één van de pareltjes uit de Nouvelle Vague, de belangrijkste vormvernieuwing (ja, in navolging van de Italiaanse neorealisten) die de filmkunst ooit heeft gekend. Ondermeer Chabrol, Truffaut en Godard zetten zich als critici voor de 'Cahiers du cinéma' af tegen de 'cinéma de papa'. Een verhaal moest en zou creatiever worden verteld. Daarna zetten ze de theorie in praktijk om. Weg met de traditionele, lineaire cinema. Viva de vernieuwende montage, viva het binnenbrengen van 'realiteit'. Denk aan de echte passanten in plaats van figuranten in Godards A bout de souffle (1959).

Le Mépris (1963) is dubbele fun: het is een uitstekend voorbeeld én een buitenbeentje van die nieuwe cinema. Het is een internationale megaproductie met supersterren als Brigitte Bardot. Tegelijk durft Godard het bijvoorbeeld aan haar pratende gezicht eensklaps enkele seconden door een blauwe kleurenfilter te tonen. En de sequentie waarin zij met Piccoli bekvecht in hun appartement, een ontstellend lange dertig minuten te laten duren. Na een kleine twintig minuten wordt deze onderbroken door een staccato montage met beelden van een meestal naakte protagoniste, waarop afwisselend de stemmen van de echtgenoten worden gezet.

Maar de in cinemascope gedraaide beelden gaan niet alleen over het plotse misprijzen van Camille voor theaterschrijver Paul (Piccoli). Tegelijk zijn we deelachtig aan het wederzijdse misprijzen tussen Duits regisseur Fritz Lang en megalomaan Amerikaans producent Prokosch (Jack Palance). Die twee werken in de Romeinse Cinecittà-studio's aan een filmversie van de Odyssee. Paul wordt erbij gehaald om het scenario te bewerken. Tussen de vier centrale personages in loopt Francesca Vanini, een tolk die een taal of acht beheerst.

Die laatste liep nog niet rond in de roman van Moravia waarop Le Mépris is gebaseerd. Zij brengt leven in de discussie over cinema (de film bevat nogal wat ironisch commentaar over cinema en over Hollywood, dat begin jaren zestig plat op zijn gat lag). Het 'Fritz, that's wonderful for you and me, but do you think the public is gonna understand that?' van Prokosch vertaalt ze als 'C'est de l'art, mais est-ce que le public comprendra?'.

Godard toont het afbrokkelen van het huwelijk en de talenbrij bij de filmproductie. Natuurlijk spelen die twee op elkaar in, zoals ook de discussies over de film-in-wording zelf dat doen. Geregeld onderbroken door een majestueus muzikaal thema van Delerue, worden de conflicten in het mooie Italiaanse landschap met beheerste, afstandelijke travellings getoond. Maar haaks op de meesterlijke beelden staat de dialoog, die soms heel bewust heel banaal wordt. Le Mépris doet je de existentiële leegte, de onmacht van de mens (tegenover de 'goden', zoals Oddyseus) haarscherp aanvoelen. 'T'es devenu méchante, tout d'un coup', zegt Paul. Camille: 'Moi? Je suis toujours la même. C'est toi, Paul, qui a changé.'

In het all time lijstje van Sight and Sound prijkte Le Mépris in 2002 op een gedeelde tweeëntwintigste plaats. Eén plaatsje boven 'M' van Lang. Wat ons betreft mag ie in 2003 nog een paar plaatsjes hoger. Als Ed Wood ergens onderaan mag meedoen.