The Straight Story

Genre: Drama | Duur: 1u51 | Release: 25 November 1999 | Land: VS | Regie: David Lynch | Cast: Richard Farnsworth, Sissy Spacek

David Lynch heeft gedurende zijn reeds indrukwekkende carrière een aantal handelsmerken ontwikkeld die het begrip Lynchiaans opleverden. Het Lynchiaanse universum is raadselachtig, mysterieus en wordt beheerst door extreme seks, brutaal geweld, duistere dromen (die vaak een werkelijkheid op zich worden, wat referenties naar het magisch realisme oproept), onbewuste fantasieën, bizarre personages en absurde humor. Centraal in zijn werk staat doorgaans de zoektocht van het hoofdpersonage naar het geheim (de eigenaar van het oor, de moordenaar van Laura Palmer en van Lula's vader, de afzender van de videocassettes). De Lynchiaanse held onderneemt daartoe een ontdekkingstocht die niet enkel doorheen ruimte en tijd, maar ook doorheen zijn geest verloopt - wat een reis naar de onderwereld impliceert, waarin hij geconfronteerd wordt met zijn duistere, of in het geval van Lost Highway, tweede 'Ik'.

Na via deze wijze in o.m. Blue Velvet, Twin Peaks, Wild at Heart en Lost Highway de verborgen kronkels van het onderbewuste te hebben verkend, gooit David Lynch met The Straight Story het roer radicaal om. Zijn achtste langspeelfilm is even simpel, helder en rechtlijnig als zijn vorige narratief complex, duister en vaak moeilijk te interpreteren waren. Het enige dubieuze aan The Straight Story is de titel, die zowel verwijst naar de naam van het hoofdpersonage, Alvin Straight, als naar de eenvoud van het verhaal; Lynch noemt het "A pretty straight film. The Straight Story is about the human heart and brotherly love. It is simple and straightforward, told in encounters with people met on Alvin's odyssey across the heartland." De tocht van de 73-jarige Alvin Straight vangt aan in Laurens, Iowa, nadat hij op een avond te horen heeft gekregen dat zijn broer Lyle, met wie hij al meer dan tien jaar ruzie heeft, is getroffen door een hartaanval. Alvin, die zelf ziek is en het einde van zijn leven voelt naderen, besluit hem op te zoeken, om zich alsnog te kunnen verzoenen met zijn mogelijk stervende broer. Omdat hij slecht te been is, geldproblemen heeft en niet over een rijbewijs beschikt, besluit hij de meer dan 500 km lange reis naar Mount Zio, Winsconsin, te maken op zijn grasmaaier. Het feit dat deze niet meer dan 10 km/u haalt, geeft een nieuwe dimensie aan het begrip 'road movie'.

Hoewel de sobere uitwerking van het gegeven fel contrasteert met de overrompelende, met vette penseelstreken neergezette werelden en personages uit zijn vorige werk, blijft het onmiskenbaar Lynch. Alleen al de felgekleurde openingsbeelden zijn typisch en refereren naar Twin Peaks en vooral Lumberton uit Blue Velvet; Lynch' blik op middle class Amerika is ook hier niet verstoken van ironie. Hij doet bovendien zijn schildersreputatie alle eer aan; de lyrische manier waarop hij, cameraman Freddie Francis (die met Lynch ten tijde van The Elephant Man en Dune samengewerkte) en art director Jack Fisk (The Thin Red Line) het verhaal in beeld brachten geven doet meer dan ooit denken aan Edward Hopper, één van Lynch' grote inspiratiebronnen. De trage, elegante camerabewegingen en ongewone camerastandpunten, alsook het subtiele gebruik van geluid (let op de manier waarop de geluidsband vuur in de film bijna tastbaar maakt), zijn evenzeer Lynchiaans. De talrijke kraanshots van wuivende korenpalmen roepen dan weer herinneringen op aan het knappe Days of Heaven van Terrence Malick. David Lynch heeft in The Straight Story het vergrootglas, waarmee hij in zijn vorige films onder de oppervlakte naar de verotting en het verval speurde, afgezet: in de plaats daarvan staat nu een zonnebril waarmee hij naar de hemel tuurt, iets wat de personages in The Straight Story eveneens doen.

Net vóór de milleniumwende komt Lynch met een film aanzetten die als de mooist mogelijke reactie op de creatieve impasse van de Amerikaanse industrie kan gelden. In tegenstelling tot bv. de recente Dogma '95 school reageert hij niet tegen de peperdure en technisch weliswaar indrukwekkende, maar uiteindelijk holle en 'veel-drukte-om-niets' blockbusters door een aantal wezenlijke filmcomponenten uit te sluiten (we kennen de regels onderhand wel: geen toegevoegd geluid, enkel natuurlijk licht, enz?) maar door alle essentiële onderdelen van de cinema (belichting, geluid, montage) in hun meest pure en harmonieuze vorm te gebruiken. Het resultaat is cinema die diepe gaten in je ziel brandt.