Irréversible

Shockerend. Bruusk. Pervers. Louterend. Intrigerend. Tijdens het afgelopen festival van Cannes ontpopte Gaspar Noé's 'Irréversible' zich tot dé schandaalfilm bij uitstek. Tijdens de verkrachtingsscène, een volle negen minuten (!) lang, liep het internationale filmjournaille de zaal uit. Te provocerend, vonden velen. Anderen verweten juryvoorzitter David Lynch een te conventioneel oordeel -Roman Polanski's bekroonde film zou een sof zijn- en riepen Noé's omstreden prent uit tot officieuze winnaar. Louter schandaal of esthetisch relevant? Moeilijke vraag. Ook wij overleefden de persvisie niet, al lag dat meer aan Noé's chaotische beeldtaal en de wijn van de vorige nacht. Maar kijk: bij een tweede visie, met de tanden op elkaar de eerste veertig minuten verbijtend, ontvouwde 'Irréversible' zich tot een aha-erlebnis. Een gewaarschuwd mens kan veel verdragen.

Het verhaal van 'Irréversible' is poepsimpel. Een vrouw wordt verkracht. Haar vriend en haar ex-verloofde nemen in de homoclub Rectum op een bloedige manier wraak op de dader. Net als in 'Memento' wordt het verhaal achterstevoor verteld. De film springt telkens een uur terug in de tijd. Een gimmick? Nauwelijks. 'Irréversible' begint als een inktzwarte helletocht. Noé laat zijn camera's in alle hoeken van het universum zwiepen, weigert halsstarrig te kadreren, plakt een zenuwslopende soundtrack op de harde beelden van Marcus en Pierre die de dader aftuigen in een homoclub. En dan hebben we de verkrachtingsscène nog niet gehad. Negen minuten is een mensenleven lang. Vergeet al die horrorfilms die u ooit met trots verbijtte. Dit doet pijn, snijdt haast in je ziel. Realisme is de echte horror. Keihard. Moeilijk. Bovenal hoofdpijninducerend.

Maar kijk: geleidelijk laat Noé zijn camera's rusten, geleidelijk neemt de spanning, de chaos af, maakt de stroboscopische nacht plaats voor een schitterende dag. 'Irréversible' eindigt op de tonen van Beethovens zevende symfonie met paradijselijke beelden van een zonovergoten park. Een dubbel gevoel. Immers: na al die harde beginbeelden snak je als toeschouwer, haast als een duiker op koolstofmonoxide, naar iets moois. Tegelijk weet je wat er komen gaat. Of, zoals de film het uitdrukt: Le temps détruit tout.

Zodus: loutere provocatie of esthetische relevantie? Ergens is 'Irréversible' briljant. Alleen al de manier waarop Noé geleidelijk tot een conventionele kadrering komt, zijn camera's laat rusten, de locaties veranderen van een politiebusje en een homoclub naar een hemels park...alleen al dat omgekeerd crescendo. Vergelijk het met 'Le Sacre du printemps' van Stravinsky. Heftige kopers in een woest, atonaal lentefeest komen geleidelijk tot rust om te eindigen in harmonieuze klanken.
Wat ook helpt is dat je weet dat Monica Belucci en Vincent Kassel in het echte leven een koppel vormen. Dat simpele feit, dat je weet dat mevrouw Belucci nog wel degelijk springlevend en wel is, zorgt dat je onderbewustzijn de verkrachtingsscène iets minder als een snuff movie interpreteert.
Misschien is dit de film van het jaar. Misschien niet. 'Irréversible' is als een prachtig, fonkelend kleed dat je over een vuilnishoop legt. Een doodskleed. De kleuren worden er niet minder mooi op.

Filip Hermans Helemaal (niet) akkoord? Lees de