Synecdoche, New York

Theaterregisseur Caden (Philip Seymour Hoffmann) woont met zijn vrouw Adele (Catherine Keener), een internationaal gereputeerde schilderes, en hun dochtertje Olive in New York. Caden is emotioneel gefrustreerd en geobsedeerd door allerlei obscure ziektes en fysieke (of imaginaire) anomalieën die zijn lichaam op tijd en stond lijkt te ontwikkelen. Olive is dan weer mateloos gefascineerd door de kleur van haar eigen drollen en bestookt haar ouders met eindeloze vragenrondes over dit of andere thema's die van levensbelang zijn voor een vijfjarige. Adele voelt zich gevangen en verveeld in het routineuze huwelijksleven en onthult tijdens een gesprek met hun psychiater losweg dat ze weleens over Cadens dood fantaseert.

Charlie Kaufman sleept ons op intense manier mee in de nerveuze wereld van dit kleine gezinnetje. In korte abrupte scènes hollen ze heen en weer in hun kleine chaotische appartementje in New York, annex atelier van Adele, van premières in het theater en vernissages in galerijen naar de school van Olive, tot de eindeloze serie specialisten die Caden opzoekt. Ondanks de artistieke en grootstedelijke context waarin ze zich ophouden voelt hun wereldje heel klein en verstikkend aan. De onderhuidse spanning in de dagdagelijkse gesprekken tussen man en vrouw wordt enkel nog onderbroken door de kleine vragensteller Olive. Wanneer Adele meedeelt dat ze liever alleen met Olive naar Berlijn trekt voor een grote tentoonstelling blijft Caden alleen achter, verteerd door angsten en eenzaamheid.

De verwachtingen voor het regisseursdebuut van scenarist Charlie Kaufman (Being John Malkovich, Adaptation, Eternal Sunshine of the Spotless Mind) waren hoog gespannen. Het eerste deel waarin Adele een grote rol speelt, is zeer veelbelovend maar vanaf dan loopt de film gaandeweg verloren in een duizelingwekkende complexiteit. Wanneer Caden een stuk over zijn eigen bestaan begint te maken, cast hij een actrice om de rol van Adele te spelen, maar na verloop van tijd ook een actrice die die actrice moet spelen. Het pakhuis waarin hij zijn stad nabouwt, moet op den duur zelf nagebouwd worden. Zo verliest Caden, maar helaas ook de film de grip op de realiteit.

Fictie en realiteit, het spel, het spel over het spel en het spel-in-het-spel, acteren en niet-acteren, alles plooit zich in en uit elkaar tot een onontwarbaar kluwen om uiteindelijk een soort spiraalachtige beweging te creëren waarin alle personages en werkelijkheidsniveaus in eindeloze cirkels om elkaar heen blijven draaien. Jaren en jaren gaan voorbij, terwijl Caden aan het stuk werkt. Maar de kijker wordt elke grip op de chronologie ontkend. Niet alleen door de irrationele aaneenschakeling van schijnbaar losstaande scènes, die ruimtelijk noch temporeel op logische manier met elkaar verbonden lijken, maar ook doordat scènes of repetities uit het theaterstuk de werkelijkheid dan eens voorafgaan, dan weer herhalen, parafraseren of herinterpreteren of gewoon puur imaginair zijn. Er valt echter ook te lachen om bepaalde inventieve scènes.

Extreem metafysische beschouwing die de kijker finaal wat afstoot

Nog meer dan in zijn vorige films trekt Kaufman wars van commerciële tendensen of filmische conventies zijn surreële logica van het simulacrum tot in extremis door. Een grensverleggende film en zonder twijfel een vette kluif voor filmtheoretici en filosofen. Spijtig genoeg is de film enkel interessant op een metaniveau en is het filmplezier na verloop van tijd ver te zoeken, ondanks de aanwezigheid van allerlei grote namen. Zelfs de liefhebbers van Kaufmans labyrinthische scenario's zullen tenslotte apathisch geworden afhaken.

Ils Huygens Helemaal (niet) akkoord? Lees de