Palindromes

Hoewel studiofilms en independents wat stijl en inhoud betreft de laatste jaren flink naar elkaar toe aan het groeien zijn, is er toch één regisseur die een flink eind buiten de marge blijft werken. Todd Solondz scoorde met zijn onrustwekkende debuut Welcome to the Dollhouse en triomfeerde met het controversiële Happiness, maar met Palindromes lijkt hij geen enkele moeite meer te doen een publiek, hoe klein ook, tevreden te stellen.

Hoofdpersonage Aviva is een pre-tiener die er van droomt zo snel mogelijk heel veel baby's te hebben. Na een voorval met een vriendje, raakt het 13-jarige meisje tot haar blijdschap zwanger. Haar ouders zijn hier uiteraard niet mee opgezet en dwingen Aviva tot een abortus. Toch geeft Aviva haar plan niet op. Ze wil per se een man in haar bed krijgen, niet voor seksueel genot, maar voor voortplanting. Uiteindelijk loopt ze weg van huis en komt ze terecht bij een strikt religieuze familie waarin tal van kinderen opgenomen zijn met een of ander gebrek of handicap. Daar vindt ze geborgenheid, tot ze in een buurman een nieuwe verwekker van haar toekomstige kind ziet.

Solondz gaat dus duidelijk vrolijk door met het opvoeren van heikele thema's. Vroegrijpe kinderen die seks hebben, pedofilie, abortus en moord uit religieus fanatisme zijn maar enkele van de thema's waarmee deze satire opgebouwd wordt. Maar Palindromes is ook een formeel experiment. De film is ingedeeld in hoofdstukjes, en in elk daarvan wordt Aviva door een andere actrice gespeeld. Deze variëren in uiterlijk, leeftijd, ras en zelfs geslacht. Zo mogen o.a. een jongetje in een jurkje, een vijfjarige, een kloeke negerin en de 43-jarige Jennifer Jason Leigh Aviva uitbeelden. Deze gimmick illustreert Aviva's zelfbeeld en de veranderingen die dat beeld ondergaat, om tot de uiteindelijke boodschap te komen dat mensen steeds weer bij zichzelf eindigen, zoals een palindroom ook steeds weer bij zijn eigen begin uitkomt. Meteen is die opzet geen gimmick meer maar een narratief instrument dat bijdraagt tot de bijna surrealistische sfeer van wat eigenlijk een hedendaags sprookje is. Leuk detail: de film vangt aan met de dood van Dawn Wiener, het hoofdpersonage uit Welcome to the Dollhouse en laat de andere gezinsleden uit die film even opduiken. Zo weten we dat we ons opnieuw in het ellendige universum der Amerikaanse suburbs bevinden.

Maar hoe komt het dat Solondz (opzettelijk?) een gigantische kloof tussen de kijker en het verhaal creëert? Wellicht daagt hij ons uit onze eigen morele opvattingen tegenover de daden van Aviva en andere personages te plaatsen. We weten wat mag en niet mag, wat goed is en slecht, maar de regisseur laat ons zien dat er gradaties en twijfelgevallen zijn. Is abortus moord? Zo stellen de kinderen van het opvanggezin de ongeboren kinderen voor, de risico's die volgens Aviva's moeder een kinderzwangerschap met zich meebrengt. Maar wie bepaalt dan of een blind albinokind of een dwerg met astma beter niet ter wereld was gekomen? Het pleeggezin heeft, ondanks zijn warm hart dan weer zelf een flinke klomp boter op het hoofd. Wie heeft dan moreel gezien de meest verwerpelijke opvattingen? Het antwoord kennen we al: van welke kant je het ook bekijkt, de essentie is onveranderlijk.

Palindromes is vervelend, gekunsteld, onsamenhangend en bevreemdend absurd. Maar tezelfdertijd is de prent ook fascinerend, slim, subtiel, dubbelzinnig en origineel. Entertainmentwaarde nihil, maar kan Solondz het helpen dat de kijker zijn ethiek niet begrijpt? Omdat we durven vermoeden dat Palindromes precies de film is geworden die de cineast voor ogen had, verdient hij alleszins minstens evenveel applaus als boegeroep. Dat valt moeilijk in sterren uit te drukken.

Sven De Schutter Helemaal (niet) akkoord? Lees de