Nomadland

De VS is zo uitgestrekt dat de zwervende bevolking immer landschappen ter beschikking heeft om zich aan op te trekken, vanuit de gedachte dat de eindeloosheid van de einder voor vrijheid en onafhankelijkheid zou staan. Maar deze bitterzoete blik op het wel en wee van de nomaden, toont ons ook de eenzaamheid, het ploeteren, het harde aanvaarden van iets wat misschien minder een keuze is dan verondersteld. Een land dat zonder verpinken een dorp van de kaart haalt, lijkt niet erg te geven om zijn bevolking.

Oscarwinnaar Nomadland gaat echter de pure tragiek uit de weg. Deze boekverfilming wil ons geen geëxploiteerde klaagzang serveren die ons de protagonisten als dappere overlevers moet laten beschouwen. Deze derde film van Chloé Zhao is een liefdevol en warm portret van een ontwortelde vrouw en een ode aan een groep die op bijna existentiële wijze het lot in handen neemt.

Weduwe Fern ontmoet op haar trektocht gelijkgestemden: allerlei mensen die hun plaats in een systeem al dan niet vrijwillig achter zich gelaten hebben. We leren hen kennen als optimistisch en dapper, rondreizend op het ritme van de seizoenen. Fern zelf is eveneens sterk en onafhankelijk, maar als kijker worstel je ook met je empathie: het mag geen medelijden worden as het Fern tegenzit. Zhao toont ons een heel geloofwaardig, nergens al te rooskleurig beeld van de menselijke natuur, dat echter ook geen nadruk wil leggen op ellende. Tegelijk mist Nomadland wel een wat kritischere kijk op het meedogenloze kapitalisme dat de protagonisten op proef stelt.

Na twee opmerkelijke, half documentaire-achtige films gaat de cineaste voor een meer geconstrueerd, emotioneel meer benadrukt relaas. De puurheid en onbevangenheid van haar twee eerste films (Songs My Brothers Taught Me en The Rider) zijn ontegensprekelijk wat weggesijpeld, maar de authenticiteit blijft overeind en een sluimerende poëtische gelaagdheid maakt deze film finaal even bezield. De fraai in beeld gezette landschappen vormen een soms mystiek decor dat absoluut een groot scherm verdient. De steeds populairder wordende Ludovic Einaudi zorgt voor een oorstrelende combo van viool en piano die de film je hart laat binnensijpelen, maar weliswaar ook wat berekend aanvoelt.

Het hart van de film is natuurlijk Frances McDormand, die haar derde Oscar won voor de ongepolijste, pure portrettering van Fern. Zonder een spoortje ijdelheid en met de volle bereidheid op te gaan in haar omgeving, fungeert ze in Nomadland als een bewonderenswaardige gids. Niettemin kwam de gedachte wel eens binnen dat deze vertelling ook zonder Fern een grote impact zou hebben. Wat Zhao in The Rider deed - echte mensen hun eigen verhaal laten vertellen - zou nu misschien ook wel gewerkt hebben en had het dus zonder grote naam kunnen stellen.

Grandioos, bitterzoet treurdicht dat de mensen eert die geen plaats vonden in een systeem

Toch is Nomadland een grandioos treurdicht, die de Chinese cineaste een plek in de geschiedenisboeken oplevert als de tweede vrouwelijke regisseur die een Oscar krijgt. Dat de met de Westerse cultuur dwepende en in een welstellende milieu opgegroeide cineaste dit pareltje laat opvolgend door een Marvelfilm, ondergraaft echter ook haar motieven als filmmaker en verhalenverteller en laat ons misschien uit een andere hoek naar de oprechtheid van haar eerste drie films kijken.

Sven De Schutter Helemaal (niet) akkoord? Lees de