Black Swan

Een ijzige achtbaanrit doorheen de getormenteerde psyche van een perfectionistische danseres. Neen, Darren Aronofsky’s sublieme Black Swan mag dan al niet meteen garant staan voor een avondje escapistisch ontspanning en vertier –de kans dat u al jodelend de zaal verlaat is nihil-, hij biedt wel voedsel voor de ziel; pleegt, als een volleerde sluipmoordenaar, gaandeweg een steeds grotere aanslag op uw esthetisch gevoel. Het resultaat? Een knaller van een film, waarachtige kunst, klasse in voorpaginaletters.

Nochtans neemt een samenvatting van de plot geen halve roman in beslag: Nina Sayers, een danseres die nog bij haar moeder –een ex-danseres- inwoont, krijgt van regisseur Thomas Leroy de erg gegeerde dubbele hoofdrol in een nieuwe uitvoering van Het Zwanenmeer van Tchaikovsky. De rol van de witte zwaan is Nina op het lijf geschreven, maar wanneer ze zich gaandeweg verdiept in de rol van de zwarte zwaan –de boosaardige tweelingzus van de witte zwaan- komen haar neuroses pijnlijk bovendrijven, zeker wanneer ze dan nog eens krijgt af te rekenen met de genadeloze, als vriendschap vermomde, competitie van nieuwkomer Lily.

Klinkt simpel? Ja en neen. Het pleit voor Aronofsky dat hij met deze eenvoudige basisingrediënten wel degelijk all the way gaat: Nina glijdt, mede door de moordende competitie met Lily, mede door haar frigiditeit, mede door de verwrongen relatie met haar moeder, mede door haar aangeleerde zucht naar perfectie langzaam af naar de waanzin. Op de keper beschouwd vormt Black Swan immers een aan perfectie grenzende éénmansthriller: alhoewel je de (sabotage-)acties van nieuwkomer Lily zeker niet onbelangrijk mag noemen, zijn het toch de innerlijke demonen van Nina zelf die je als kijker geboeid op het puntje van je stoel kluisteren. Het is hier dat Black Swan de vergelijking met eerdere, absolute meesterwerken uit het rijkgevulde archief van Vrouwe Cinema (denk aan Polanski’s Repulsion en Beineix’ 37,2 degré’s le matin) moeiteloos kan doorstaan.

Een dergelijke neerwaartse spiraal adequaat vertellen staat of valt natuurlijk met de wisselwerking tussen hoofdrolspeelster en regisseur en de esthetische keuzes die deze laatste maakt. Aronofsky, die sinds The Wrestler steeds meer bewijst ook een prima acteurregisseur te zijn, koos ervoor zijn camera’s dicht op de huid van Portman te plaatsen. Het is die moordende, kille registratie, in combinatie met de prachtige muziek van Tchaikovsky, bijna in elke scène, die het hem doet, die je als kijker steeds meer op het puntje van je stoel doen balanceren. Wat Portman tenslotte doet met haar personage is ronduit fenomenaal: ze speelt haar rol gelaagder dan een mozaïek van Michelangelo en toch ingetogener dan de meest minimale muziek van Philip Glass; boort zich met haar acteerprestatie zodanig diep in het gemoed van de nietsvermoedende kijker dat er maar één conclusie mogelijk is: die Oscar voor beste actrice is nog niet zo’n beetje oververdiend.

Op de keper beschouwd appelleert Black Swan op zo’n slordige twee dozijn niveau’s aan de zeer primaire oerangst die zelfs de meest evenwichtige persoon heeft om de pedalen te verliezen, terwijl hij terzelfdertijd de ogen en oren van diezelfde kijker weldadig masseert. Het resultaat is een film die nog dagenlang zal naspoken door uw hoofd, uitgerekend hét kenmerk van grote kunst.

Filip Hermans Helemaal (niet) akkoord? Lees de