Fados

Carlos Saura, de Spaanse regisseur van Fados, valt met de deur in huis. ?In mijn Lissabon van lang vervlogen tijden zingen fadista?s? het gemoed vol weemoed? dit lied vol verdriet in de cafés van Alfama.' Het zijn flarden van het eerste vertaalde fadolied. Meteen weten we wat de ziel van de fado betekent: saudade, wat verlangen en hunkering betekent, en waar ze haar oorsprong vindt. De muziek zet in van het eerste moment van de film tot het einde. Er is geen ruimte voor interviews of een gedocumenteerd verhaal over de geschiedenis van de fadomuziek. Wie een muziekdocumentaire à la Crossing the Bridge verwacht, komt bedrogen uit. Boodschap is om de wens naar kennis over de fado los te laten en zich te laten meedrijven op de ritmes en de emoties van de muziek.

Op Wikipedia verklaart men dat fado het Portugese levenslied is, een zangkunst waarin de fadista de gemoederen van zijn leven vertaalt. Fados beaamt dit: er wordt gezongen over de liefde, het geboorteland, weemoed, vreugde, verdriet. In de vertaalde fadoteksten komt het breed spectrum van bezongen emoties aan bod. De stijl ontstond rond 1829 in de kroegen en bordelen van de arme wijken van Lissabon. Vandaag zingt men fado nog steeds in drink- en eetgelegenheden. Zo presenteert de regisseur ons het hedendaagse kruim van de fado als kers op de taart in een sfeervol restaurant. We zullen ook ontdekken dat de zuivere vorm verrijkt werd met allerlei invloeden uit onder andere de Portugese kolonies en muziekstijlen als de hiphop.

Tijdens de zang van fadista Carlos Do Carmo projecteert Saura een achtergrond van zwart-witbeelden van het Lissabon van weleer. Het lijkt wel of de zanger door de nauwe stijgende straten van Alfama wandelt. Onder de burgerdictatuur van Salazar in de jaren dertig van de 20ste eeuw diende de fado om het volk aan zich te binden. Vele fadista?s beleefden hun bloeiperiode. Aan die periode refereert Saura kritiekloos en zonder enige uitleg via de stem van fadolegende Amália Rodrigues.

In navolging van muziekfilms als Flamenco uit 1995 en Tango uit 1998 nodigt de Spaanse cineast en fotograaf Carlos Saura ons deze keer uit voor een visuele en auditieve reis doorheen de evolutie van de fado. Hij opteert er voor om in een sober kader fadista?s van de oude en nieuwe generatie met hun typische instrumentatie te laten optreden. Saura?s liefde voor de dans blijkt opnieuw. In het sobere kader van een studio met parketvloeren, kleurrijke wanden en spiegels is er veel ruimte voor balletdansers. Dansensembles en solisten wisselen elkaar af en proberen de wisselende stemmingen in de muziek te bevangen.

Wie niet veel voorkennis bezit of geen liefhebber van het genre is, zal Fados naar alle waarschijnlijkheid niet kunnen smaken. Naar deze prent gaan kijken is alsof men naar een concert gaat waar verschillende fadista?s elk een nummer brengen en daardoor alle facetten van de fadomuziek vertolken. De dans hoort hier normaliter niet bij. We kunnen de film het best als een artistieke oefening omschrijven waarin het onbestemde gevoel van de fado is vervat. We geven zelf de voorkeur aan een live concert.

Vera Bras Helemaal (niet) akkoord? Lees de