Verder dan de maan

"God heeft met alles een bedoeling", dus misschien stelde hij Stijn Coninx wel op de proef toen die tien jaar geleden met Daens naast de Oscar voor Best Foreign Language Film greep. Kans twee komt eraan: 'Verder dan de maan' is door een Belgisch comité uitverkoren om te worden voorgedragen voor een nieuwe nominatie. Hopen dat het lukt.

"Laat de liefde uw wapen zijn", is nog zo'n slogan die door de film schalt. Hij wordt niet gedeclameerd door dorpspastoor Roofthooft, maar door de katholieke papa van de negenjarige Caro. Dat klinkt haar vals in de oren, want de boer hanteert zijn favoriete zegswijze vooral als hij zwaar heeft geborreld. Vader varkenskweker heeft een drankprobleem, wat moeder Ita en de vijf andere kinderen tot wanhoop drijft. Zij hebben dus geen tijd om zich bezig te houden met Caro's besognes: hoe kàn het dat er binnenkort een maanlanding plaatsvindt? Waarom durven de andere kinderen van de klas wel te zwemmen? En waarom is het begin-seventies-leventje van tante Connie zoveel grappiger en kleurrijker dan het geploeter bij haar thuis?

In 1969 landden Amerikanen op de maan, meer bepaald bij de 'Sea of Silence' (meteen de Engelse titel van de film). Het was het jaar van 'kili kili kili kili watch watch watch watch'. De eerste televisies bereiken de Vlaamse en Nederlandse dorpen. Vanuit de steden komen berichten van hippies, de pil en abortus, terwijl de varkens in de stal nog steeds manueel worden gevoed.

In tegenstelling tot jaren zeventig-document The Ice Storm krijgen we hier geen kijk op de sexuele moraal van gegoede burgers. Het is nog enkele jaren vroeger en we bevinden ons in Nederland. Een tijd en plaats waar de gemeentelijke politie de zatte huisvaders nog thuis komt afleveren. Scheiden of abortus zijn geen optie: de kerk regeert nog in plaats van de middenstand. En protestanten en katholieken haten elkaar.

Caro vindt weinig gehoor in het gezin en wendt zich dan maar met eigen rituelen -ze verpakt een jezusbeeldje in een dekentje en verstopt het in een scheur achter het kruisbeeld in de muur- dan maar devoot tot God. Maar ze leert, dat een heilig boontje zijn niet altijd loont. En is zwijgen wel goud? Als Caro haar moeder (een super Johanna ter Steege) aan de telefoon hoort vertellen dat ze beter zou scheiden van haar alcoholische boer (een fantastische Huub Stapel), pakt ze daar tijdens de zwemles mee uit. Dat spaart haar maar weinig gehoon als ze later weer eens het water niet indurft. Het levert haar ook een pak problemen op tijdens haar communiefeest, maar de kwestie is wel ter sprake gekomen.

Op dat communiefeest en de voorbereiding ervan wordt lang ingegaan. Veel kleur, veel vrouwen. Nederlandse vrouwen, de roomsoezen zijn nooit veraf. Maar de room op de soes bederft als het suikergoed te lang de kelder ingaat. Caro begint te beseffen, dat dat ook voor relaties geldt. Relaties met de varkens, met de buren, tussen religieuze groepen en tussen man en vrouw.

Stijn Coninx is zeker in termen van publieksbereik de meest succesvolle Vlaamse regisseur ooit, met naast het epos over de Aalsterse priester nog twee Urbanus-films in het lijstje van de bestbezochte Vlaamse films aller tijden. De man heeft dan ook duidelijk talent. En smaak: hier werden niet alleen de beste cameraleider en monteur uit de lage landen (Walther van den Ende en Ludo Troch) geëngageerd, maar ook groten qua muziek (Henny Vrienten, in wiens score we met het begin meer volle houtklanken en later meer dramatische strijkers meenden te ontwaren), qua kostuum- (Kristin van Passel) en qua productiedesign. Dat is eraan te horen en zien. Niet alleen voelen we ons compleet in 1969 ondergedompeld, bij twee scènes -waar de weggelopen moeder op de trein naar Utrecht staat te wachten en waar we onderwaterbeelden van Caro krijgen- denken we zelfs aan The Hours terug.

Toch is het jammer dat die sterke visuele momenten -zoals ook een droom van Caro over de varkens- slechts af en toe aan bod komen, ten voordele van een zeer klassieke regie. De prent is mooi maar ook brààf in beeld gezet, wat we ook kunnen zeggen over het verhaal. Hoewel het van lef getuigt nog maar eens een Vlaams boerendrama te maken en het bijzonder stoer is er ook nog eens een zeer kijkbare prent rond af te leveren, vergt het trage tempo inspanningen. De film is corrèct in beeld gezet, zeer goed geacteerd, liéf als je wil. We zaten de prent vol zeugen zeker niet tegen heug en meug uit, maar toch is het er weer zoéén waar we eerder ons moeder dan ons lief zouden naar meenemen. Meer Antonia dan Karakter . Anderzijds kan een prent die het woord 'God' zo'n tachtig keer noemt, moeilijk die oscar mislopen. Duimen!

Jan Sulmont Helemaal (niet) akkoord? Lees de