De Verlossing

Genre: Drama | Duur: 1u30 | 2001 | Release: 14 November 2001 | Land: België | Regie: Hugo Claus | Cast: Gilda De Bal, Jan Decleir, Peter Van den Begin, Willeke van Ammelrooy, Elke Dom, Lucas van den Eynde

Vraag aan honderd Vlamingen wat het eerst bij hen opkomt bij het horen van 'Vlaamse Film' en je krijgt gegarandeerd tientallen keren 'boeren' en 'ellende' te horen. De laatste jaren lijkt men daar gelukkig al flink van afgeweken te zijn. Films als Alles Moet Weg, Iedereen Beroemd, Pauline en Paulette, Team Spirit en Olivetti 82 bewijzen dat Vlamingen ook andere verhalen te vertellen hebben, al zijn ze dan niet allemaal even goed. Maar met de verfilming van zijn eigen roman zet Hugo Claus echter weer een kleine stap terug.

De Verlossing draait om te beginnen alweer rond het klassieke gegeven 'familie'. In dit geval staat het ietwat marginale gezin Vanderginsten centraal, handelaars in antiek en oud ijzer. Moeder Magda (indrukwekkende rol van Gilda De Bal) is zwaar ziek en houdt conversaties met haar overleden zuster Marleen (Willeke Van Amelrooy). Die werd bij leven altijd al geminacht door Magda's echtgenoot (Jan Decleir), en dat is een van die zaken uit het verleden die in Magda's hoofd blijven spoken.

De leegloper van een zoon (Peter Van den Begin) en een dochter die met een Marokkaan getrouwd is (Elke Dom), hebben haar levensgeluk al evenmin weten te vergroten. De film beschrijft Magda's laatste dag op Aarde, wankelend tussen leven en dood, tussen opgeven en doorzetten, tussen huilen en lachen. Want de banaliteit van het dagelijks leventje van een familie met een stervende moeder, is bij momenten even vermakelijk als tragisch. Oude wonden worden opengereten en nieuwe worden aangebracht. Elk gezinslid blikt terug op de voorbije jaren en moet vaststellen dat het maar een kloteboel was.

De kritiek dat het niet meer dan verfilmd toneel is, zoals door zovelen geuit, is terecht. Maar nu is dat voor ons eigenlijk niet noodzakelijk een probleem, want toneel is ook een kunst, en als het verhaal meeslepend is, laat een gebrek aan filmtechnische kwaliteiten ons koud (Onder de dogma-films zitten toch ook al heel wat voltreffers?). Maar het probleem bij De Verlossing is, dat het juist bij dat verhaal al misloopt.

De film beklijft niet, is zeer eentonig en soms ronduit saai. Er wordt maar wat gekletst (in het plat Antwerps dan nog wel, verdorie!) en in het rond gestruind, maar interessant is het allemaal niet. Bovendien stoort de cartooneske voorstelling van het gezin bijzonder. Hoe wereldvreemd is Hugo Claus als hij denkt dat de typisch Vlaamse woonkamer nog steeds versierd wordt met portretten van Boudewijn en Fabiola? En al behoren de Vanderginstens tot de lagere sociale klasse, de voorstelling van hun inboedel als een samenraapsel van oude rommel en kitsch, lijkt me een regelrechte belediging voor mensen die in dergelijke omstandigheden leven. Kom uit uw ivoren toren, meneer Claus!

Er zijn nog talloze andere verhaalelementen die storen of totaal niet passen. Er wordt nog getelefoneerd vanuit een telefooncel (terwijl het personage van Peter van den Begin toch een echte GSM-fanaat lijkt), de Limburgse toeristen zijn zo stereotiep als maar mogelijk, de vader rijdt nog rond in een bestelwagen die in de jaren'60 al antiek was, en, het spijt me, maar Lucas Van den Eynde komt als Elvis-fan recht uit In de Gloria gestapt. Ergst van al is bovendien dat Willeke Van Amelrooy gedubt werd! Als het personage dan per se Antwerps moet praten, kies verdorie dan ook een Vlaamse actrice, hoe mooi de naam van deze klassebak ook op de affiche staat! Dit alles getuigt van een uit de hand gelopen zelfzekerheid of pure naïviteit.

Hoewel Claus het geheel mooi in beeld kan brengen (dat bewees hij ook al met Het sacrament), en Henny Vrienten voor mooie muziek zorgt, is dit dus een flinke tegenvaller. Die ene ster dankt De Verlossing dan ook geheel aan Gilda De Bal.