Adaptation

Genre: Komedie/drama | Duur: 1u55 | Release: 13 Maart 2003 | Land: VS | Regie: Spike Jonze | Cast: Chris Cooper, Meryl Streep, Nicolas Cage

Charlie Kaufman, screenwriter van Being John Malkovich is in het New Yorkse filmwereldje vooral gekend voor zijn "bizarre" scripts. Hij wil zichzelf echter verder ontwikkelen als schrijver en neemt de uitdaging aan om een roman over orchideeën te verwerken tot een screenplay. Het desbetreffende boek 'The Orchid Thief' van Susan Orlean werd drie jaar eerder op de markt gebracht als non-fictie literatuur; er wordt dan ook niet echt een verhaal verteld, het is eerder een boek met historische, filosofische en persoonlijke beschouwingen over orchideeën met als rode draad de interviews die Orlean had met de intrigerende figuur John Laroche, verwoed orchideeënhunter. 

Charlie wordt helemaal meegezogen in de orchideeënfantasie en wil dan ook zo trouw mogelijk blijven aan de non-structuur van het boek. Deze keer wil hij zijn script helemaal anders aanpakken: geen protagonisten die tegen elkaar uitgespeeld worden, geen karakterontwikkeling, geen obstakels die overwonnen moeten worden, geen begin of einde, geen obligatoire love-story maar gewoon een film over bloemen. Maar hoe pak je dat aan? In hoeverre kan je afwijken van de Hollywoodiaanse vertelconventies zonder onbegrijpelijk te worden? Hoe kan de innerlijke stream of consciousness van een boek gevat worden in de actie - en reactiebeelden waaruit een screenplay grotendeels bestaat?

En zo exploreert de film op een eigenzinnige manier een eerste betekenislaag van het woord adaptatie: het verwerken van een boek tot een film. Het grootste verschil tussen een roman en een film is natuurlijk dat het ene een verhaal is dat zich afspeelt in de gedachten van een personage, en het ander een verhaal is in beelden. En gedachten dat kan je niet uitbeelden? Of toch? Met Adaptation onderneemt Spike Jonze alleszins een serieuze poging, en hij is er op wonderlijke manier in geslaagd ons doorheen de chaotische wereld van Charlie Kaufman's geest te leiden. Bovendien blijkt diens innerlijk niet enkel te getuigen van een algehele verwarring maar ook van een lichte vorm van schizofrenie die vertegenwoordigt wordt door de aanwezigheid van Charlie's identieke tweelingbroer Donald (Nicolas Cage in een dubbelrol). Donald vormt in zijn enthousiasme, naïviteit en onbezorgdheid de exacte tegenpool van de schuchtere, onzekere en eerder negatief ingestelde Charlie. Donald heeft enorm veel bewondering voor Charlie's schrijftalent en wil ook een poging wagen in het filmwereldje. Hij trekt daarom tijdelijk bij Charlie in om deel te nemen aan een screenwriting-seminarie geleid door scenarioguru Robert Mckee. En terwijl Charlie hopeloos op zoek is naar een niet-conventionele, niet-narratieve aanpak voor de bewerking van The Orchid Thief, slaat zijn broer hem om de haverklap met scenario-technische termen als plot point I en plot point II rond de oren en begint vol ijver te typen aan zijn scenario over een seriemoordenaar met een meerpersoonlijkheidscomplex. 'Adaptation' zet dus op onverholen manier alle Syd Fields (het stokpaardje van Mark Didden), Robert Mckees en Jean-Claude Carrières -die scenarioschrijven voorstellen als het inmekaar boksen van een modelvliegtuigje- netjes in hun blootje.

een postmoderne knipoog ?

Meer algemeen betekent adaptation ook gewoon aanpassing; dit is een centraal begrip van de Darwinistische evolutieleer: elke soort past zich aan om beter te kunnen overleven. Van de niet minder dan 30 000 soorten orchideeën die gekend zijn, heeft elke soort zich qua vorm en kleur exact aangepast aan het specifieke insekt dat haar komt bevruchten. Zo stelt de bloem zich gerust van haar voortbestaan en de kortstondige, intieme ontmoeting van de wesp en de orchidee houden niet alleen de bloem maar ook onze hele wereld in stand. De mens als soort onder de soorten, maar ook als sociaal wezen, moet zich ook voortdurend aanpassen. Maar hoe ver moet hij daarin gaan? In hoeverre moet men trouw blijven aan zichzelf of toegeven om te kunnen overleven? Of om iets te kunnen bereiken?

Moest Charlie zichzelf aanpassen? Moest hij zijn script aanpassen? Moest er dan toch een love-story zijn? Is dit een toegeving of moeten we dit ambigue einde als een postmoderne knipoog beschouwen zoals de kanjer van een deus-ex-machina die Charlie nipt van de dood redt?

En dat terwijl Robert Mckee nog zo gezegd had "Don't ever use deus-ex-machina!"

Ils Huygens Helemaal (niet) akkoord? Lees de

Let op: wanneer u verder gaat zit de kans er dik in dat het einde van de film verklapt wordt met alle gevolgen voor uw filmervaring vandien.

ik wil mijn pret bedorven zien

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Hopeloos om een invalshoek voor zijn script te vinden gaat Charlie naar New York om Susan Orlean te ontmoeten. Omdat hij te verlegen is om haar aan te spreken roept hij de hulp van zijn tweelingbroer in, die zich voordoet als Charlie om een interview vast te krijgen van Orlean. De broers krijgen een vaag vermoeden dat ze iets fundamenteels verzwijgt in de roman en dat er meer aan de hand is tussen haar en John Laroche, die ze naar eigen zeggen al 3 jaar niet meer gezien heeft. Als Charlie en Donald haar achternavolgen naar Miami, ontdekken ze dat Susan een buitenechtelijke relatie heeft met Laroche en dat ze passionele seks hebben onder invloed van de drug die door Laroche geëxtraheerd wordt uit de zgn. spookorchidee, een truukje dat hij leerde van de indianen. Charlie wordt betrapt wanneer hij hen bespiedt en er volgt een achtervolgingsscène in een moeras. Het einde van de film is nogal ambigue, Jonze vermengt gedurende het grootste deel van de film drie verschillende tijden en verhalen in een complexe structuur, maar dan kiest hij toch voor een traditionele afwikkeling van het verhaal: een conventioneel einde waarin Charlie's karakter dan toch een ontwikkeling doorgaat, hij het obstakel (het script) uiteindelijk toch overwint en zijn leven weer zin krijgt doordat hij geleerd heeft dat ook hij zich moet aanpassen.