Involuntary

Oorspronkelijk was De Ofrivilliga een verzameling kortfilms. Östlund heeft enkele bestaande films van korte duur anders gemonteerd en verhaallijnen toegevoegd om een groter geheel te vormen. Het opzet is om in elke verhaallijn gedrag in groep te analyseren.

We volgen vijf verhaallijnen. Een touringcar houdt halt omdat iemand het toilet gevandaliseerd heeft, twee jonge dames poseren graag voor de cam en drinken zich lam, een lagere schoollerares gedraagt zich licht pedant, een familiefeestje loopt wat uit de hand en een groep mannelijke vrienden tast de grenzen van amusement en seksualiteit af.

In een heel natuurlijk aanvoelende stijl volg je de vijf verhalen, maar de meeste actie gebeurt off screen, zodat je automatisch afstand neemt. Of je die gebruikt om je te distantiëren van het bestiale gedrag van de mens of om net te analyseren hoe jij zelf zou reageren in een bepaalde situatie staat je vrij. Te meer omdat de camera zelf geen standpunt lijkt in te nemen. Hij registreert, zij het niet altijd datgene dat je als kijker wil of moet zien.

De vraag wordt gesteld hoe personen zich opstellen in groep wanneer er iets misgaat. Wat doe je als een vriendin half in coma ligt van dronkenschap? Wat doe je als je onder groepsdruk quasi verkracht wordt? Hoe ga je om met het feit dat niet iedereen dezelfde ideeën heeft als jij over opvoeding? Belangrijke instinctieve reflexen worden uitgeprobeerd en geregistreerd. De camera beweegt zelden en lijkt er slechts extreem willekeurig voor te kiezen de handeling in beeld te laten gebeuren. Die vaste camera zorgt er ook voor dat de mise-en-scène zelf van groter belang wordt. Het gaat niet om snelle, flitsende beelden, maar om de beweging in het beeld. Zo geven Östlund en fotograaf Marius Dybwad Brandrud een heel andere beeldbelevenis, vooral omdat personages in het beeld ingekaderd worden, door bijvoorbeeld deuren of ramen.

Östlund laat je als het ware de keuze wat je wel en niet wil zien en dwingt je tegelijkertijd ertoe bepaalde dingen te zien en andere te moeten missen. Het gebrek aan consistentie tussen het wel- en het nietgetoonde is frustrerend en bewerkt nog meer afstand. Zo ga je amper meeleven met de personages en zie je hen eerder als afbeeldingen. Omdat de personages regelmatig ingelijst worden, versterkt die indruk zelfs.

Sympathiseren met de personages gaat dus amper, maar genieten van dit uiterst wrang drama is onontkoombaar. Evenals eindeloze lachsalvo?s afvuren bij het zien van zoveel ? toch wel ? hilarische avonturen. Zelfs bij het lachen, neem je als kijker afstand. Zo blijf je als geëngageerd toeschouwer de perfecte balans behouden tussen inleving en afstandname. Als het ware een invraagstelling van de kijkervaring, die je er toch toe tracht te dwingen je in te leven.

Beau Janssens Helemaal (niet) akkoord? Lees de